Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich
Download 1.41 Mb. Pdf ko'rish
|
Gimnastika va uni o\'qitish metodikasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.4. O’zbekistonda gimnastikaning taraqqiy topishi
|
ma’nosini bildiradi(mashqlarning nafaqat kuchni rivojlantirish,
balki tarbiyalash xususiyatlariniinkor etish yoki tan olish))berilib ketganligi, mazkur tizimlarning salbiy tomoni edi. XIX asr oxirlarida ilmiy asoslangan quyidagi dastlabki tizimlar: Rossiyada P.F.Lesgaft (1837-1909) tizimi, Fransiyada fiziolog va pedagog J.Demeni (1850-1917) tizimi paydo bo’la boshlaydi. Birinchi Jahon urushi yillarida J.Demeni jismoniy tarbiyaga oid asar e’lon qiladi. O’z asarida mashqlarning statik emas, balki dinamik bo’lishi, to’la amplitudada bajarilishi, shaklan nafis bo’lishi kerak, deb hisoblagan. Mashq bajarish jarayonida ishtirok qilmagan mushaklar bo’sbashib turishi kerak, deb qayd qilgan. Bu gimnastika taraqqiyotida yangi qadam 14 bo’ldi. Demeni taklif qilgan mashqlar gimnastikani ancha boyitdi. Demeni salomatlikni mustahkamlashni, gavda tuzilishi va harakatlarnmg nafisligiga erishishni, kishining chaqqonligi va irodaviy tuyg’ularini rivojlantirish - jismoniy tarbiyaning vazifalaridir, deb hisoblagan. Uning shogirdlaridan biri J.Eber jismoniy tarbiyaning «tabiiy uslubi»ni taklif qildi. Bu taklif aslida harbiy-amaliy gimnastikaning yanada rivojlantirilishi bo’lgan edi. XIX asr oxirlari va XX asr boshlarida gimnastikaning yangi turlari paydo bo’ladi. Jumladan, badiiy va ritmik gimnastikaning yangi turlari tashkil topadi, tibbiyotning sohalaridan biri bo’lgan davolash gimnastikasi, ko’proq gigiyenik yo’nalishda bo’lgan shaxsiy gimnastika tizimi (Myulleming «Mening tizimim», Sandovning gantellar gimnastikasi, Porshek, Anoxinning shaxsiy gimnastika tizimi va h.k.) keng qo’llaniladi. 1.4. O’zbekistonda gimnastikaning taraqqiy topishi Markaziy Osiyo hududida, jumladan, O’zbekistonda gimnastikaning davolash, soglomlashtirish, amaliy jismoniy tarbiyaning yo’nalishlari ilmiy asoslangan tarixiy negizlarga ega. Qadim zamonlardan aholi turli xil jismoniy mashqlar, harakatli o’yinlarni katta bayram va to’ylarda tashkillashtirishgan. Navro’z, hosil bayrami va boshqa tantanalarda otda poyga, yugurish bo’yicha musobaqalar, olomon-poygalar, chovgon o’yinlari, dorbozlar chiqishlari kabi ko’ngilochar tadbirlari muntazam ravishda o’tkazilib turilgan. Abu Ali ibn Sino «Tib qonunlari»da jismoniy tarbiyaga katta e’tibor bergan. O’z kitobida salomatlikni muhofaza qilish qoidalarini ko’rib chiqar ekan, buyuk mutafakkir jismoniy mashqlarning sog’lomlashtirish va davolash amaliyotida tutgan о’rni va ahamiyati haqida mukammal tarzda so’z yuritadi. Ibn 15 Sino olimlar orasida birinchi bo’lib, jismoniy mashqlarning odam organizmiga ijobiy ta’sirini «Uzluksiz chuqur nafas olish jarayonini keltirib chiqaruvchi erldn harakat jismoniy mashq deyiladi», deb ta’riflagan. Olimlarning raisi (Ibn Sinoni shunday deyishgan) ta’kidlashicha, salomatlikni muhofaza qilish tartibida eng asosiysi badantarbiya mashqlari bilan shug’ullanish, undan so’ng ovqatlanish va uyqu tartiblariga rioya qilishdir. Agar odam o’z vaqtida, me’yorida badantarbiya mashqlari bilan doimo shug’ullanib, kun tartibiga rioya qilsa, u hech qanday davolash chorasi va dori-darmonga ehtiyoj sezmaydi. Buyuk olimning yozishicha, jismoniy mashqlar bilan muntazam shug’ullantnay qo’ygan odamning sog’lig’i so’nib, harakatlanishni to’xtatish natijasida kuchi susayib boradi. Olimning fikricha, jismoniy mashqlar mushaklar, bo’g’inlar, asab tolalarini mustahkamlaydi, natijada, insonlar o’z ishlarini toliqmasdan uzoq muddatda bajarib, xastalikdan muhofaza etishadi. Ibn Sino jismoniy mashqlar bilan shug’ullanganda insonning yoshi va salomatligining qay darajada ekanligini inobatga olishni ta’kidlaydi. «Tib qonunlari»da bolalar, o’smirlar, keksalar qachon va qay tarzda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishi haqida ma’lumot berib o’tiladi. Ibn Sino mashqlarni bosh lash va tugatish vaqti, uqalash, hammomda va sovuq suvda chо’rnilish (chiniqish), tanani tozalikda saqlash va boshqa gigiyenik talablar haqidagi fikr-mulohazalari bugungi kungacha olimlar diqqat markazidadir. Download 1.41 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|