Zamonaviy organik kimyoning dolzarb vazifalari

2.2. Piroliz jarayonida hosil bo‘luvchi chiqindi maxsulotlar.
Ko'pgina Oil Quench minoralari quyidagi muammolardan biri yoki ikkalasidan aziyat chekmoqda:
⚫️ Quench Oil minorasi va issiqlik almashtirgichlardagi polimer va konlar;
⚫️ Aralashmalarning qovushqoqligini oshishi, ayniqsa, moyni o'chirish minorasining pastki qismida.
2-rasm. Tar maxsuloti to'planishi
Ifloslanish tufayli ishlab chiqarishning yo'qolishi, energiya xarajatlarining oshishi va ortiqcha texnik xarajatlar kiradi. Ifloslanish gaz/suyuqlik ajralish oralig'ida sodir bo'ladi. Suyuq tushirgichlardan to'plangan polimer ko'pincha to'g'ridan-to'g'ri tonnaj barabanlariga drenajlash orqali chiqariladi. Ayrim hollarda, polimerlanishdan tashqari, naftalin tipidagi komponentlarning, ayniqsa ustunning sovuqroq qismlarida cho'kishi tufayli ham ifloslanish paydo bo'lishi mumkin. Yog' to'lqin minorasining ifloslanishi xom ashyoda topilgan polimerizatsiya qilinadigan uglevodorodlarga stirol, inden, divinilbenzol, 1,3-butadien va izopren kiradi. Bu reaktiv monomerlar kislorodsiz ham harorat va metallar ta'sirida erkin radikal polimerizatsiyasi orqali yuqori haroratlarda osongina polimerlanishi mumkin. Bir nechta etilen zavodlarida cho'kma tahlillari shuni ko'rsatadiki, ifloslanish asosan polistirol, polidivinilbenzol va poliinden kabi yuqori molekulyar og'irlikdagi aromatik polimerlarga bog'liq.



3-Sxema. Piroliz jarayonida hosil bo'luvchi chiqindi maxsulotlar.
Issiqlik bilan katalizlangan Diels-Alder reaktsiyalari ham sodir bo'ladi va ular ish harorati va olefin kontsentratsiyasini pasaytirish orqali boshqarilishi mumkin. Biroq, bu yechim qurilmaning haqiqiy ishlashida amaliy bo'lmasligi mumkin. Bifenil, vinilnaftalin va ularning izomerlari kabi Diels-Alder reaktsiyasi mahsulotlari nisbatan kichik molekulyar og'irlikka ega bo'lgan qutbsiz molekulalar bo'lib, yoqilg'i moyining yopishqoqligi oshishiga asosiy hissa qo'shishi kutilmaydi. Katta ehtimol bilan, yopishqoqlikka sezilarli hissa yuqori molekulyar og'irlikdagi moddalarning shakllanishi natijasidir. Stirolning 1,3-butadien bilan issiqlik bilan katalizlangan reaksiyasidan hosil bo'lishi mumkin bo'lgan vinilnaftalinning mavjudligi, shuningdek, polimer va katta molekulyar molekulalarni hosil qilish uchun erkin radikal polimerizatsiyaga qodir, bu reaksiya aralashmasining yopishqoqligini oshiradi. Biroq, bu birikmaning umumiy miqdori kichikdir. 2- rasmda polimerlanish mexanizmi ko'rsatilgan. Bunday reaktsiyalarni erkin radikal polimerizatsiya inhibitörleri bilan nazorat qilish mumkin. Ammo bu reagentlar qimmat bo'lgani uchun, bu polimer qoldiq sifatida drenajlanadi va chiqindi sifatida zavod poligonlarida saqlanadi va hozircha qayta ishlanmaydi. O'rganilgan ma'lumotlarga ko'ra, og'ir piroliz qatronlari (qatron mahsuloti) 79% asfaltenlardan iborat. Piroliz va umuman gazni qayta ishlash jarayonida bir necha turdagi sanoat chiqindilari hosil bo'ladi. Biz ularning ba'zilarini ekologik passport ma'lumotlarini Ustyurtgaz kimyo majmuasi misolida keltirib o'tamiz.