Zanjirlari

sinusoidal oʼzgaruvchan kattaliklar hisoblanadi. 
Sinusoidal oʼzgaruvchan kattaliklar boʼlmish EYuK, kuchlanish, tok va 
quvvatlarning ixtiyoriy vaqt lahzasidagi qiymatlari oniy qiymatlar deyilib, 
harflari bilan belgilanadi. Shu oniy qiymatlarning davr ichidagi eng kattasi 
maksimal yoki amplituda qiymatlar deyilib, 
, 
, 
, 
harflari bilan 
belgilanadi (3.1 f -rasm). 
Sinusoidal oʼzgaruvchan kattaliklarning taʼsir etuvchi (effektiv) va oʼrtacha 
qiymatlari (batafsil keyinroq koʼrib chiqiladi) tegishlicha va
harflari bilan belgilanadi. 
2. Sinusoidal oʼzgaruvchan EYuK ni hosil qilish 
Sinusoidal oʼzgaruvchan tok, asosan, elektrostantsiyalarda bugʼ va gidravlik 
turbinali generatorlar yordamida hosil qilinadi. Mazkur generatorlarning ishlashi 
esa elektromagnit induktsiyasi va elektromagnit kuch qonunlariga asoslangan. 
Oʼzgaruvchan tok generatori ikkita asosiy qismdan, yaʼni aylanuvchan rotor 
(elektromagnit) va qoʼzgʼalmas statordan iborat (3.2-rasm). 
Statorning pazlariga miss chulgʼamlar joylashtirilgan (chulgʼamning bitta 
oʼrami 3.2 a -rasmda koʼrsatilgan, bunda - oʼramning bosh uchi, -oxirgi 
uchi).
Rotor oʼzgarmas magnit yoki elektromagnitning bir turi hisoblanib, 
generatorning asosiy magnit maydonini hosil qilish uchun xizmat qiladi. Kuchli 

---

3 
generatorlarning rotori elektromagnit rejimida ishlaydi, bunda u hosil qilgan 
magnit maydonining magnit oqimini boshqarish mumkin. 
Rotor oʼzgarmas burchak tezlik bilan aylanganda uning magnit kuch 
chiziqlari har bir pazdagi oʼtkazgichda qiymati ga teng boʼlgan EYuK ni 
hosil qiladi (induktsiyalaydi). Bunda 
– magnit induktsiyasi, (Vb/m
2
) = Tl; 
-
oʼtkazgichning aktiv uzunligi, m; 
-oʼtkazgichning nisbiy harakat tezligi, m/s. 

a
x
S
N

N
S
N
S
0
)

B
a

sin
)
m
B
B
b

m
B
B
c

)