‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Ordin-Nashchokin (taxm. 1605-1680), Yu.Krijanich (1617-1683), I.T. 
Pososhkov (1652-1726) asarlarida bayon etilgan.
2.3. O'rta asr utopiyalari
Kapitalistik munosabatlaming shakllanish davrini manufaktura 
ishlab chiqarishi va dastlabki kapital jamg'arilishi bilan bog'lash mumkin. 
Bu davr XIV-XV asrlami o'z icliiga oladi, ya’ni yer egaligi susayishi 
bilan bog'liq.
3-180 
33

---

Eski feodal munosabatlar yemirilib, yangi buijua-kapitalistik 
munosabatlar tug‘ila bosliladi. Lekin dehqonlaming o‘z yerlaridan siqib 
chiqarilishi, mustamlakachilik, iqtisodiy ekspansiya, urushlar oddiy 
xalqqa katta ofat keltirdi. Oqibatda kapitalizmning shakllanishi bilan uni 
tanqid qilish ham boshlanadi, buni ilk sotsial-utopistlar Tomas Мог 
(1478-1535) va Tommazo Kampanella (1568-1639) amalga oshirdi.
Ideal jamiyat to‘g‘risidagi awalgi g‘oyalar dastlabki sotsialistik 
konsepsiyalar bilan davom ettiriladi.
Т. Mor «Utopiya» (lot. yo‘q joy) (1516) asarida Angliyada dastlabki 
kapitalning jam g'arilishi jarayonida dehqonlaming ommaviy 
qashshoqlanishi jarayonini aks ettiigan. T.Mor gumanist, davlat aibobi 
va yozuvchi bo'lgan (1529-32-yillarda Angliya kansleri). U Uyg'onish 
davrining atoqli arbobi Erazm Rotterdamskiyning do‘sti, katolik edi. 
Qirolni ingliz cherkovining Oliy boshlig‘i deb qasamyod qilmaganligi 
uchun T.Mor davlat xoini sifatida qatl etilgan. Katolik cheikovi tomonidan 
muqaddaslashtirilgan (1535). U «qo‘yIar odamlami yeb qo‘ydi» iborasi- 
ning muallifidir. Shu davrda dehqonlami cheklash, ya’ni yerdan siqib 
chiqarish siyosati amalga oshirildi. Bu jarayon manufaktura, keyinroq 
esa fabrika rivoji bilan bog‘liq edi. Mato to‘qish, jun, ayniqsa qo‘y juniga 
bo'lgan ehtiyoj oshdi. Dastlab botqoq, chakalakzor yerlar o‘rab olindi 
va qo‘y boqish uchun yaylovga aylantirildi, keyinchalik dehqonchilik 
qilinayotgan yerlar ham tortib olinib, dehqonlar - yomenlar sinf sifatida 
tugatildi. Bu o‘ziga xos agrar inqilob - sanoat to'ntarilishi uchun sabab 
bo‘ldi, lekin millionlab aholi qashshoqlikka mahkum etildi. Shu voqealami 
o‘z ko‘zi bilan ko'rgan T.Mor qayerda xususiy mulk hukmron bo'lsa, 
asosiy boylik bir hovuch odamlar qo‘liga to‘planadi, degan xulosaga keldi.