‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
X b о b. JEYMS MILL, J.MAK-KULLOX VA
|
61aef8397723d3.50813536
- Bu sahifa navigatsiya:
- «Siyosiy iqtisod elementlari»
X b о b. JEYMS MILL, J.MAK-KULLOX VA
BOSHQALARNING IQTISODIY G‘OYALARI (4-bosqich) Angliyada klassik maktabni boshqacharoq izolilovchilar orasida Jeyms Mill (1773-1836) muhim o'rin egallaydi. «Rikardo maktabining tanazzuli, - deb yozgan edi KMarks, - mana shu kimsadan boshlanadh. J.Mill qiymat, ish haqi va foydani o‘ziga xos yo‘l bilan talqin etdi. U ishchilaming ish haqini oshirish yo'lidagi iqtisodiy kurashi o‘rinsizligini asoslamoqchi bo‘ladi. J.Mill kapitalistning foydasi bilan yollanma ishchining maoshi o‘rtasidagi qarama-qarshilikni rad etib, yer rentasini tanqid qilgan edi. U Rikardoning renta to‘g‘risidagi nazariyasini davom ettirib, yer rentasining davlat tomonidan qo'shib olinishi, ya’ni yemi milliy- lashtirish (natsionalizatsiya)ni talab qilib chiqdi. J.Mill o'zining «Siyosiy iqtisod elementlari» (1821) asarida qiy matning mehnat nazariyasiga butunlay qarshi chiqdi va qiymatning manbayi sifatida faqat jonli mehnatni emas, ishlab chiqarish vositalarida mavjud bo'lgan mehnatni ham hisobga olishni talab qildi. Bunga asoslanib, kapitahstlar va yollanma ishchilar o'rtasidagi ekspluatatsiya inkor qilinib, ulami «teng tovar egalari» sifatida qabul qilishni taklif etdi, bu esa ishlab chiqarilgan mahsulotning o‘ziga tegishli foyda ulushini olishining to‘g‘ri ekanligini isbotlashga asos bo‘ldi. London universitetining siyosiy iqtisod bo'yicha professori Jon Ramsey Mak-Kullox (1789-1864) ham klassik maktabning so'nggi nomoyandalaridan hisoblanadi. U «Siyosiy iqtisodnlng boshlanishi» (1825) kitobida qiymatning mehnat nazariyasini rasman tan olsa ham, ishchigina emas, ishlab chiqarish jarayonida ishtrok etgan shamol, bug‘, koks, mashina ham mehnat qiladi, degan g‘oyani ilgari surdi. Bunga asoslanib, foyda qiymatning jamg‘arilgan mehnat yoki kapital «ishi» tufayli yaratUgan qismidir, deb tushuntiradi. Merkantilistlar kabi u ham foyda ayirboshlash jarayonida vujudga keladi, deb da’vo qiladi. J.Mak-Kullox Maltusning «Aholi nufusi» qonunini to‘la quwatladi. Agar awalgi iqtisodchilar klassik maktabni turlicha sharhlashga intilgan bo'lsalar, XIX asming 30-50-yillarida iqtisodchilar o‘rtasida klassik maktabdan ochiqdan ochiq aloqani uzishga intilish paydo bo'ldi. Bu davrda sanoat to‘ntarilishi nihoyasiga yetdi, sinfiy differensiatsiya amalga oshdi. Sinfiy kurash keskinlashayotgan sharoitda (Angliyada chartizm, Fransiyada Lion to‘quvchilarining qo‘zg‘oloni, 1848-yil inqilobi va boshqalar) hukmron sinflar uchun sotsialistlar tomonidan kapita- lizmni tanqid qilish va ishchilaming ijtimoiy talablarini asoslab berish uchun foydalaniladigan qiymatning mehnat nazariyasi, Rikardoning foyda, kapitalist va ishchilar ish haqining qarama-qarshiligi ta’limoti va boshqa g‘oyalari katta xavf tug'dirar edi. Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling