‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Arab mamlakatlaridagi dastlabkl iqtisodiy g‘oyalar
|
61aef8397723d3.50813536
2.1. Arab mamlakatlaridagi dastlabkl iqtisodiy g‘oyalar.
Islom dinidagi iqtisodiy qarashlar. Ibn Xaldun Sharq mamlakatlarida feodal munosabatlar III-VIII asrlarda shakllana boshladi. Bu yerlarda pul, mehnat munosabatlari biroz yengillashdi. Davlat xususiy egalik va foydalanish uchun yer ajrata boshladi. Xususiy yer egaligining turli shakllari saqlangani holda davlat asosiy va unumdor yerning egasi sifatida, zarur paytda xususiy xo‘jaliklaming barcha ishlariga bemalol aralashish, yer solig‘ini yig'ish huquqini yo‘qotgan emas. Shu sababli Sharqda «davlat feodalizmi»ning turU shakllari saqlandi va iqtisodiy qarashlarda ham o‘z aksini topdi. Ilk feodal munosabatlar va shu davrdagi iqtisodiy g'oyalaming asosi Qur’oni Karimda (arabcha qiroat, ya’ni o‘qish) aks etgan (VII-VIII asrlar). VI asming oxiri-VII asming boshlarida Arabistonda feodal munosabatlaming shakllanishi tufayli yagona davlat barpo etishga da’vat kuchaydi. Bu harakat so‘nggi din - islomda o‘z aksini topdi. Islom ta’limoti payg‘ambarimiz Muhammad alaybissaUomga Alloh taolo tomonidan nozil qilingan Qur’oni Karimda mujassamlashgan. Qur’oni Karimdagi asosiy g'oyalardan biri barcha musulmonlaming qardoshligi bo‘lib, halol mehnat, dehqon va hunarmandlar mehnati ulug'landi, barcha boylik shu asosda paydo bo‘lishi uqtirildi. Bu muqaddas kitobda yozilishicha, Alloh taolo savdoga katta ahamiyat bergan, sudxo'rlikni, ya’ni ribo‘ (sudxo‘rlik foizi)ni harom qilgan, mulkning muqaddasligini, birovning mulkiga xiyonat va hatto hasad qilishni katta gunoh degan. Islomda jamiyatning tengsizligi taqdiri azaldan deb tan olinadi, ammo halollik va to‘g‘rilikka buyuriladi va yolg'on ishlatish, o‘g‘rilik va mehnatsiz daromad topish man qilinadi. Qarz olish va berish, merosni taqsimlash (4-sura, 8-oyat), yetim-yesirlarga muruwat, xayr-ehson qilish (3- sura, 128-oyat) haqidagi oyati karimalaridan kelib chiqadigan g'oyalar hamda soliq turlari va miqdori ham katta ahamiyat kasb etadi. Islom huquqshunosligida foyda miqdori 10 foiz qilib belgilangan (buni boshqa fikrlar bilan solishtiring). |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling