‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

6.2. V.Petti - Angliya klassik iqtisodiy maktabining asoschisi
Umumiy bahoga ko‘ra, klassik maktab XVII asr oxiri - XVIII asr 
boshlarida V.Petti (Angliya) va P.Buagilber (Fransiya) asarlarida 
yaratildi.
Vilyam Petti (1623-1687) Romsi shahrida tug'ilgan. Angliya klassik 
iqtisodiy maktabining asoschisidir. Ko‘pchilik bu olimning iqtisodiyot 
fani sohasidagi faoliyatiga yuksak baho berib, uni buyuk va takrorlanmas 
iqtisodchi-tadqiqotchi deb baholagan edi. V.Petti favqulodda har tomon­
lama va yuksak bilimli inson bo‘lgan. U mayda hunarmand-matochi 
oilasidatug‘ildi. Leyden, Parij va Oksfotd universitetlaridatibbiyot sohasi-

---

da tahsil ko'rdi. U juda qobiliyatli talaba bo‘lgan, 1647-yilda nusxa ko‘chi- 
radigan mashinani (kseroks) ixtiro qildi, 1649-yilda fizika doktori ilmiy 
darajasiga ega bo‘ldi. U dengizchi, vrach sifatida ham ishladi. Petti, shu 
bilan birga, yirik yer egasi ham edi, u yirik ingliz lendlordlar (yirik yer 
egasi) sulolasining asoschisi bo‘lib qoldi. 1652-yilda Kromvel hukumati- 
ning topshirig‘iga ko£ra Iriandiyaning «yer obzori» (kadastri)ni o'tkazdi.
U XVII asrdagi Angliya buijuaziya inqiloblaridan keyin kuchaygan 
ingliz tadbirkorlar mafkurachisi sifatida tanildi. U tadbirkorlar mulkini, 
ya’ni xususiy mulkni «muqaddas» va «daxlsiz» deb bildi va uni turlicha 
yo‘llar bilan himoya qildi. Ish haqini cheklash tarafdori sifatida ishchilarga 
fizik jihatdan minimum haq to‘lash, shu bilan birga, yangi sinfning 
boyishiga yordam berishni qo'lladi. U mehnatning kapital tomonidan 
ekspluatatsiyasini yoqlab chiqdi. Shuningdek, Angliyaning 
mustamlakachilik siyosatini ham qonuniy deb hisobladi. V.Petti kapitalga 
soliq solishga qarshi edi, chunki bu ishlab chiqarishni cheklashi mumkin 
edi. Shu bilan birga, u mehnatkashlaming daromadlaridan soliq olish 
tarafdori edi. U iqtisodiy muammolarga bag‘ishlangan «Soliqlar va yig‘im-