Œзбекистон алоšа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети урганч филиали информацион тизимлар

Машина ташšарисидаги ахборот таъминоти šуйидаги тизимларни œз ичига олади.

1. 
   Ќужжатлар тизими.
   
2. 
   Маълумотларни ихчамлаштириш тизими.
   
3. 
   Маълумотларни ифодалаш тизими.
   

Бошšариш функцияларини ифодаловчи бирламчи ќужжатларнинг турли - туманлиги ќисобот ишларини амалга оширишни мураккаблаштиради. Бир хил бœлган маълумотлар бирламчи ќужжатларда турлича акс эттирилади. Бу эса, œз навбатида маълумотларни šайта ишлашнинг автоматлаштирилган тизимларини яратишга сезиларли таќсир кœрсатади. Юšоридаги камчиликларни бартараф этиш маšсадида ќужжатларнинг ягона умумлаштирилган тизимларини ќосил šилиш зарурати туђилади.
Ќужжат šабул šилинган андозада тузилган ва иšтисодий масалаларни ечишда ишлатиладиган, šођозда маќлум бир šоида асосида бирлаштирилган маълумотлар йиђиндисидир.
Ќар šандай ќужжат уч šисмдан ташкил топган:

1. 
   Сарлавќа šисми.
   
2. 
   Асосий šисм.
   
3. 
   Тасдиšловчи šисм.
   

Сарлавќа šисмида ќужжат учун доимий бœлган реквизитлар жойлашади.
Масалан: ќужжат шакли, ќужжатнинг номи, тартиб номери, ќужжат шаклининг шифри, корхона ташкилотнинг номи ва манзилгоќи, ќисоб раšами ва бошšалар.
Асосий šисмда ќужжат учун шартли доимий ва œзгарувчан бœлган реквизитлар жойлашади. Улар гуруќловчи, норматив, миšдор ва šийматли турларга ажралади. Масалан, товарнинг номи, шифри, œлчов бирлиги, баќоси, миšдори, šиймати ва бошšалар.
Тасдиšловчи šисмда ќужжат учун юридик ќуšуš берувчи маълумотлар жойлашади. Масалан: моддий жавобгар шахснинг исми-шарифи, имзоси, раќбарнинг исми - шарифи, имзоси, корхона, ташкилотининг муќри.
Ќужжатларда ифодаланган маълумотларнинг жойланишига кœра, уларни šуйидаги турларга ажратиш мумкин:

1. 
   чизиšли;
   
2. 
   анкетали;
   
3. 
   жадвалли;
   
4. 
   аралаш.
   

1. 
   Чизиšли ќужжатларда реквизитлар бирин-кетин жойлашади. Бундай ќужжатларга : тилхат, ариза, рухсатнома, тушунтириш хати ва бошšалар киради.
   
2. 
   Анкетали ќужжатларда реквизитлар савол-жавоб тариšасида жойлашади. Уларга: овоз бериш бюллетенлари, талабномалар, тестлар, товарнинг хусусиятини œрганиш анкеталари ва бошšалар.
   
3. 
   Жадвалли хужжатларда реквизитлар устун ва šатор бœйлаб жойлашади. Уларга: дарс жадваллари, календарлар, иш ваšтини ќисобга олиш табеллари ва бошšа жадвалли ќужжатлар киради.
   
4.