Ўзбекистон республика олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги тошкент архитектура қурилиш университети “бино ва иншоотлар курилиши” факультети

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМ, ФАН ВА ИННОВАЦИЯЛАР ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ АРХИТЕКТУРА ҚУРИЛИШ УНИВЕРСИТЕТИ
“БИНО ВА ИНШООТЛАР КУРИЛИШИ” ФАКУЛЬТЕТИ
“ҚУРИЛИШ КОНСТРУКЦИЯЛАРИ” КАФЕДРАСИ
“МЕТАЛЛ КОНСТРУКЦИЯЛАРИ” ФАНИДАН
“Яхлит юзали (прокат) тўсин ҳисоби”
мавзусидаги
Мустақил иш

Гурух:____________ БИҚў

Талаба: ___________________
Текширди: Эргашов Ж.Д.

Тошкент – 2023 йил
Яхлит юзали (прокат) тўсин ҳисоби

Тўсинлар – жамоат ва турар-жой биноларининг синчини тайёрлашда, ишлаб чиқариш майдончаларини қуришда қаватлараро ёпмаларини ёпишда, кўприкларда ва бошқа бир қатор соҳаларда қўлланилади.

Тўсинлардан кенг кўламда фойдаланишнинг асосий сабабларидан бири тўсин конструкциясининг оддийлиги ва ундан фойдаланишнинг ишончлилигидадир. Конструктив шакли қулай, баландлиги унча катта эмас.
Статик схемаси бўйича тўсинлар бир оралиқ ва кўп оралиқли ҳамда консолли бўлади.
Тўсинларга тушадиган юкка ва таянчлар ора масофасига кўра тўсинлар яхлит ёки йиғма кесимли бўлиши мумкин. Йиғма тўсинлар пайвандли ёки болтли бўлади.
Танлаб олинган тўсин юк кўтариш қобилиятига, бикирликга ва устиворликга эга бўлиши шарт.
1. Дастлаб тўсиннинг ҳисобий схемаси аниқланади таъсир қилаётган ташқи юклардан ҳосил бўлувчи максимал эгувчи момент топилади.

Эгувчи момент эпюраси
2. Ҳисоблаётган тўсин учун талаб этилган қаршилик моменти аниқланади.
материал эластик ҳолатида ишлаганда
3. Қўштавр ёки швеллер сортаментидан юза танлаб олинади қаршилик моменти тенг ёки кўпроқ талаб қилинган қаршилик моментидан ва танлаб олинган кесим юзани ҳамма геометрик тавсифномалари кўчириб олинади:
I_x; S_x; W_x; t_w; q;

4. Танлаб олинган юзани мустаҳкамлиги текширилади:
; σ = фарқи ,
5. Тўсиннинг солқилиги ва бикрлиги ҳам текширилади.

- чегаравий солқилик. (2.01.07-96 “Юклар ва таъсирлар” 19-жадвал)
Тўсин узунлиги бўлса,
Тўсин узунлиги бўлса,
Тўсин узунлиги бўлса,
Тўсин узунлиги бўлса,
Тўсин узунлиги бўлса,


Масала. Яхлит юзали тўсин кесим юзасини ҳисоблаш ва мустахкамликка текшириш
Ҳисоблаш учун берилган:
q= 42,58 кН/м
l=4 м
R_y=235 МПа= 23,5 кН/см²
γ_c=1
γ_f= 1,05
Қўштавр сортаментидан яхлит тўсин учун кесим юза танлаш ва уни мустаҳкамликка текшириш талаб этилади.


Ечиш.
1. Максимал эгувчи момент аниқланади:
М_max= ql²/8= 42,58 кН/м * 4² м² / 8 = 85,16 кНм = 8516 кНсм
2. Талаб этиладиган қаршилик моменти аниқланади:
W_тқ= М_max/ R_y* γ_c= 8516 кНсм / 23,5 кН/см² = 363 см³
W_х ≥ W_тр шартга кўра қўштавр сортаментидан қўштавр № 27 танлаймиз.
Унинг қаршилик моменти - W_х = 371 см³, инерция моменти I_x = 5010 см⁴, статик моменти - S_x = 210 см³, деворчаси қалинлиги t_w = 6 мм, тўсиннинг хусусий вазни - q_с.в.б.= 31,5 кг/м жадвалдан ёзиб олинади.
3. Қўштаврни мустаҳкамликка текширамиз:
σ =
тўсиннинг хусусий вазнидан ҳосил бўладиган момент:
М_с.в.б.= = 31,5 кг/м * 1,05*4²м² / 8 = 66,15 кгм = 66,15 кН·см
4. Мустаҳкамлик заҳираси аниқланади:

5. Тўсиннинг солқилиги текширилади

Шарт бажарилди , тўсин бикр.