Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети cудлар фаолиятида коррупциянинг олдини олишнинг


Download 0.94 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/33
Sana04.04.2023
Hajmi0.94 Mb.
#1325854
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   33
Bog'liq
Махмудов Жахонгир Марксович (1)

1) коррупция актлари ҳар доим ўз-ўзига хизмат қилиши;
 
2) коррупция актлари ҳар доим қасддан амалга оширилиши; 
 
 
3) коррупцион муносабатлар томонларидан бири ҳар доим бир 
ҳокимият, назорат, маъмурий кучлар ва айни пайтда бу шахс ноқонуний 
равишда худбин мақсадлар учун, унинг расмий (норасмий) позициясидан 
фойдаланиши;
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4) жамият ва давлат манфаатларига зарар етказиш; 
 
 
 
5) аксарият ҳолларда коррупция муносабатлари латент, shadowy 
табиатда содир қилиниши;
 
 
 
 
 
 
 
6) коррупциянинг характерли хусусияти унинг хилма-хиллигидир, 
намоён бўлиш шаклларининг кўплиги, коррупция ҳаракатларининг 
ўзгаришларига мос равишда доимо ўзгариб, такомиллашиб бориш қобилияти 
жамоатчилик билан алоқалари.
2
Баъзи славян тилларда “коррупция” пора маъносида тушунилади: 
масалан, “коррумпирати” кесими серб-хорватлар тилида “пора бериб ўз 
томонига оғдириш, пора бериш” деб таржима қилинади, “коррупенеску” 
сифати эса, чехларнинг тилида “сотилувчи, сотқин” маъносини англатади. 
“Коррупция давлат аҳамиятига молик вазифаларни бажараётган ва уларга 
тенглаштирилган шахслар томонидан ўз хизмат ваколатлари ёки улар билан 
боғлиқ имкониятлардан фойдаланиб, ғараз мақсадида ёки бошқа шахсий 
манфаатни кўзлаб содир этилган ижтимоий хавфли қилмишлар (бу 
қилмишлар учун жавобгарлик Ўзбекистон Республикаси Жиноят 
кодексининг тегишли моддаларида назарда тутилган) йиғиндисидир.
3
1
Ромашина Е.В. Классификация научных подходов к определению коррупции // Государственная власть и 
местное самоуправление. - 2011. - № 7. - С. 32 - 34. 
2
Багдасарян И.А., Корякин В.М. Специфика проявления коррупции в сфере прохождения военной службы // 
ЭНИ «Военное право». - 2014. - № 2. 
3
Абдурасулова К, Курбонов О. Коррупция: Асосий тушунча ва шакллари (рисола).- Т.:Фалсафа ва ҳуқуқ 
институти, 2009.-Б.14-15. 


19 
В.А.Онуфриенко фикрларига қарайдиган бўлса, ҳар қандай коррупция 
билан боғлиқ фойдаланиш, ноқонуний хатти-ҳаракатлар (ёки) ҳаракатсизлик, 
пора олиш мақсадида расмий ёки норасмий орган, ўзлари учун ёки учинчи 
шахслар фойдасидан моддий фойда олиш, шунингдек ваъда, таклиф, 
мансабдор шахс шахсан ёки воситачилар орқали бирон-бир моддий ёки 
номоддий фойда олиш, жиноят содир этган ва тегишли ҳаракатсизлик ўзлари 
учун моддий ёки номоддий бўлмаган афзалликларни олиш мақсадида 
фойдалинишдир.
1
Порахўрлик ва коррупция ўзбек жамиятининг ривожланишига, 
хусусан, демократик янгиланиш ҳамда модернизациялаш жараёнига ҳар 
жиҳатдан ҳалақит бермоқда. Гарчи бу масала узоқ йиллардан бери 
таъқидланиб, “қўлга тушган” амалдорлар телевидение ва матбуотда намойиш 
этилганига қарамасдан, суд, прокуратура идора раҳбарлари ҳамда оддий 
фуқароларнинг қон-қонига сингиб кетган феодализм сарқитлари, тамагирлик, 
бюрократия жамиятимиз ҳаётидан йўқолиб кетмаяпти
2

Н.В.Хлонова коррупцияни салбий ижтимоий ва ҳуқуқий ҳодиса 
сифатида белгилайди, бу эса инсоннинг ноқонуний фойдаланишида 
ифодаланади. Унинг давлат мақоми (расмий ваколатлари, лавозим ваколати 
бўлиб) моддий ва ноишлаб чиқариш мақсадида ўзи учун ва учинчи шахслар 
учун моддий неъматлар, шунингдек, бундай имтиёзларни тақдим этишдир.
3
Бизнинг фикримизча, коррупция жамиятдаги ривожланиш жараёнини 
йўқ қилувчи, мансабдор шахслар томонидан хатти-ҳаракатлар (ёки) 
ҳаракатсизлик орқали моддий ёки номоддий фойда олишлари тушунилади. 
В.А.Онуфриенко ва Н.В.Хлоновалар томонидан келтирилган фикрларга 
қўшиламиз, сабаби ҳар битта ноқонуний хатти-ҳаракатнинг таг замирида 
бирон-бир фойда кўзланган бўлади. хоҳ у моддий хоҳ номоддий бўлсин. 
Жамиятни ривожланиши мансабдор шахсларнинг қонун доирасида амалга 
1
Онуфриенко А.В Понятие коррупции в международном и российском праве // Вестник Академии 
Генеральной прокуратуры Российской Федерации. – 2014 - № 5(43). – С. 113. 
2
Б.Омон. Коррупция ва миллий тараққиёт: муаммо ва ечим. http://xs.uz/uz 
3
Хлонова Н.В. Коррупция в системе государственной службы России и Германии и ее предупреждение: 
дис. ... канд. юрид. наук: 12.00.08. – Владивосток, 2011. – С. 31. 


20 
оширадиган хатти-ҳаракатлари билан чамбарчас боғлиқ. Шу нуқтаи назардан 
келиб 
чиқиб 
айтишимиз 
мумкин, 
фуқароларнинг 
қонун 
билан 
қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилувчи мансаабдор шахслар мансаб 
ваколатларидан фойдаланиб коррупцияга шарт-шароитлар яратиб берса
давлатда қонун устуворлигини издан чиқишига олиб келади.
А.М.Эрделевский қоррупцияга қарши ислоҳотларни жорий этиш 
зарурлиги ҳақида ўзининг фикрларини ёзган. Унга кўра, “Мулкий 
характердаги фойда” тушунчасининг таърифи коррупция тушунчасига 
нисбатан ҳуқуқий асос сифатида келтирилган. Мансабдор шахснинг
мол-мулкдан ноқонуний озод қилиниши, коррупция ҳужжатлари сифатида 
вазифалари, балки олиб қўйиш тўғрисидаги Конвенсия билан коррупцияга 
қарши кураш тўғрисидаги Россия қонунчилиги коррупция учун фуқаролик 
жавобгарлик белгиланган.
1
И.А.Калита фикрларга қараганда, у зарур коррупцияни аниқлаш учун 
расмий асосни кенгайтириш учун унинг ахлоқни бузишни ўз ичига олган бир 
қатор актларнинг мазмуни иш юритиш, инсон протекционизм амалга 
оширишда кўпинча маъмурий худбинлик мотивацияси фойдаланиши мумкин 
ҳақида фикрларни илгари сурган.
2
Профессор Б.Ахраров таъкидлаганидек, “Коррупция ўзида бир неча 
жиноятларни 
мужассамлаштиради. 
Коррупция 
мансабдор 
шахслар 
томонидан давлат ҳокимияти ёки бошқаруви ваколатларидан фойдаланган 
ҳолда шахсий манфаатларни ёки бошқа шахслар манфаатини кўзлаб содир 
этиладиган жиноятлар йиғиндисидир”
3

Бизнинг фикримизча, давлат аҳамиятига молик вазифаларни 
бажараётган ва уларга тенглаштирилган шахслар томонидан ўз хизмат 
ваколатлари ёки улар билан боғлиқ имкониятлардан фойдаланиб, ғараз 
мақсадда ёки бошқа шахсий манфаатни кўзлаб содир этилган ижтимоий 
1
Эрделевский А.М. Понятие коррупции в российском законодательстве // Законность. 2014.№ 6. – С. 40- 42. 
2
Калита И.А. Деятельность органов прокуратуры по противодействию коррупции: автореф. дис. ... канд. 
юрид. наук: 12.00.11. – М., 2013. – С. 14. 
3
Б.Д.Ахраров. Бошқарув тартибига қарши мансабдорлик жиноятлари учун жавобгарлик муаммолари: 
Юрид.фан. докт...диссертация.-Т.2008.-Б. 143-146 


21 
хавфли қилмишлар йиғиндисидир. Б.Ахраров ва А.М.Эрделевский 
томонидан келтирилган фикрларга қўшиламиз, сабаби коррупция мансабдор 
шахслар томонидан давлат ҳокимияти ёки бошқаруви ваколатлари 
фойдаланиб содир қилинадиган ижтимоий хавфли қилмиш деб фикр 
юритганлар. 
“Transparency International” (TI) коррупцияга қарши тадқиқот 
марказининг 2019 йил бўйича эълон қилинган “Коррупцияни қабул қилиш 
индекси” рейтингида Ўзбекистон 5 ўрин юқорига кўратарилиб, 158 ўриндан 
(2018), 153 (2019 й.) ўринни эгаллади ёки дунёдаги нуфузли нашрлардан 
бири “The Economist” журнали томонидан Ўзбекистон 2019 йилда 
ислоҳотларни энг жадал амалга оширган давлат – “Йил мамлакати” деб 
эътироф этилди. Ушбу халқаро ташкилот томонидан 2018 йилги 
коррупцияни қабул қилиш индексини эълон қилди. 100 баллик индексга 
кўра, Ўзбекистон 23 балл олиб, умумий рейтингда 180 мамлакат ва ҳудудлар 
орасида 158-ўриндан жой олган. Ушбу рейтинг 0 (коррупцияни идрок 
этишнинг жуда юқори даражаси) дан 100 гача (жуда паст) шкалада ҳисоблаб 
чиқилган
1
.

Download 0.94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling