Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш

7.3. HR – менежментнинг асосий принциплари ва 
замонавий қарашлардаги ўзига хосликлар.
Меҳнат ресурслари (HR)ни бошқариш иқтисодиётнинг 
жадал 
ривожланишига 
хизмат 
қилиши, 
меҳнат 
қилувчиларнинг ўз меҳнатидан кўнгли тўлишига хизмат 
қилиши керак.
HR – менежменти ҳозирги замон концепцияларининг асо-
сий принциплари деганда, бошқарув самарадорлигини таъ-
минлашнинг энг асосий шартлари тушунилади. Улар:
1. Меҳнат ҳаётининг сифатлилиги принципи.
2. Меҳнат ресурсларининг ишлаб чиқариш (бизнес) са-
марадорлиги ва рақобатбардошлигининг ҳал қилувчи оми-
ли эканлигини тан олиш принципи.
3. Меҳнат ресурслари бизнесининг иқтисодий фойдали 
ҳамда ижтимоий бебаҳо таркибий қисми эканлигини ту-
шунтириш ва чуқур ҳис қилиш принципи.
4. Меҳнат ресурсларининг сармоя сарфлаб тайёрлани-
ши, мақсадли тайёрланиши, яна унинг касбий ўсиши ва 
соғлиғини сақлашга харажат қилинишини тан олиш принци-
пи.
5. Ходимларни бошқарувда ҳамкорлик қилиши, шерик-
чилик ва бизнеснинг демократлашиб боришида фаол ишти-
рокини таъминлаш принципи.
6. Ривожланиш принципи. Ишчи-ходим ўз малака ва 
тажрибасини орттириб бориши оқибати сифатида касбий 
ўсиши, даромадининг ошиб бориш принципи.
7. Бизнес бошқарувчилари томонидан касбий билим ва 
тажрибани тан олиш, улар билан ҳисоблашиш принципи.
8. Меҳнат шароити ва меҳнатини ташкил этишдаги ян-
гилик такомиллашувига интилиш принципи.
9. Меҳнат ресурсларидан фойдаланишда миллий урф-
одатларни ҳисобга олиш, ўзаро чуқур ҳурмат принципи.
10. Меҳнат ресурсларини ривожлантиришда ҳамда меҳ-
нат ресурсларидан фойдаланишда янги, илғор усулларни 
ва мақбул персонал технологияларни жорий қилиб бориш 
принципи.

---

133
Юқоридаги асосий қоидаларга риоя қилиш ходимлар-
нинг мавжуд билим, имконият ва интилишларидан самара-
ли фойдаланишга ёрдам беради.
Фирманинг таълим учун тўлов контрактларини тўлаб, 
уй-жой билан таъминлаб, керакли ҳаётий шароитлар-
ни яратиб бериши ходимнинг садоқат билан ишлашига 
сабаб бўлади. Япония иқтисодиётига эътибор берилса, у 
ерда ишчилар умрбод ёлланадилар. Бу ходим иш жойини 
қадрлайди. Бизнес сирларини сақлайди. Бизнес ривожига 
ҳисса қўшганидан хурсанд бўлади. Менсимаслик, ишчига 
фойда келтирувчи роботга қарагандек қараш бизнесни тез-
да инқирозга учратади.
Меҳнат меъёрининг тўғри белгиланиши ҳам жуда 
муҳим. Мулкдор иш турини ўзи бажариб кўриб, кейин 
меъёр белгилаши – энг тўғри йўл. Бошқаларнинг фикри 
билан ходимга баҳо бериш ёмон оқибатларга олиб келади. 
Ходим билан шахсан суҳбатлашиш, фикрини ўтириб тинг-
лаш ва унга баҳо бериш зарур.
Ишчи-мутахассис бугун, қисқа муддатда шаклланиб 
қолмаганига эътибор бериш керак. Раҳбар бизнес эгаси, 
мулкдор кўп билим ва тажрибаларидан хабардор бўлиши 
керак.
Кўпинча, саноат ишлаб чиқаришида шу соҳанинг 
муҳандиси раҳбар қилиб тайинланади. Мактабга ўқитувчи 
раҳбарлик қилиши керак, деб ҳисоблаймиз. Қайси соҳа 
(ҳатто аэропортга ҳам) бўлмасин, раҳбар танлашда кас-
бни эмас, одамни танлаш керак бўлади. Эсланг, нима учун 
Пьер Дюппон ҳалокатга қараб кетаётган «General Motors» 
компаниясига Кичик Альфред Слоунни бошқарувчи қилиб 
тайинлайди. Энг билимдон муҳандис-кимёгар ҳатто ўн ки-
шилик жамоани бошқара олмаслиги ҳам мумкин. Ходим-
меҳнат ресурсларини бошқаришда бир хил тавсия (рецепт) 
бериш қийин. 
Сиз қўлқопни ечиб, сўрашадиган раҳбар бўлинг. Ота-
си оламдан ўтган кишига сабабсиз ишга келмаган деб, 
ҳайфсан берманг. Вақт топиб бориб, кўнгил сўранг, ма-
дад беринг. Мана шу меҳнат ресурсларини бошқариш 
ахлоқидир. Ҳамма шифокор ёки спортчи бўлиб кетса, 

---

134
ким турар-жойларни қуради, ким болаларни ўқитади? 
Фақат ўзини ўйлайдиган киши, ҳатто яхши ишчи ҳам, 
бошқарувчи ҳам бўлолмайди. Мутахассис бизнес ривожи 
тўғрисида муттасил изланади. Бу билан ўз ҳурматини топа-
ди.