Ўзбекистон республикаси ахборот ва коммуникацион технологияларини ривожлантириш вазирлиги


Download 353.81 Kb.
Sana08.05.2023
Hajmi353.81 Kb.
#1444356
Bog'liq
2-МИ ишлаш буйича мисол (2)



ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АХБОРОТ ВА КОММУНИКАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВАЗИРЛИГИ

МУХАММАД АЛ-ХОРАЗИМИЙ НОМИДАГИ


ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
“Электроника ва схемалар 2” фанидан
мустақил иши

Мавзу: “БИПОЛЯР ТРАНЗИСТОРДА ЙИҒИЛГАН ЭЛЕКТРОН КАЛИТ СХЕМАСИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ”


Бажарди _________


ХХХХХХХХ
ТОШКЕНТ 2020

Ишнинг мақсади:


1. БТ да йиғилган электрон калит схемасини асосий характеристикалари, параметрлари ва схемани ишлаш тартибини ўрганиш.
2. БТ асосида йиғилган калит схемаси учун мухандислик хисоблашларни бажариш.
Берилганлар:

Вариант

Таъминот манбаси (ТМ)
кучланиши Uтм, В

Юклама қаршилиги
RЮ, Ом

Коллектордаги қаршилик
RК, Ом

ххххх

10

750

150

1. БТ асосидаги транзисторли калитни параметрларини хисоблаш.
Кремнийли БТ транзистор учун умумий эмиттер (УЭ) уланишга эга бўлган электрон калитнинг принципиал схемаси 1-расмда келтирилган.


1-расм. Кремнийли БТ транзистор учун умумий эмиттер уланишга эга бўлган электрон калит схемаси: а) принципиал схемаси; б) эквивалент схемаси

Транзистор типини танлаш.
Коллектор токини хисоблаймиз:
IК=(UТМ-UКЭТ)/RК ,
Бу ерда
UТМ – таъминот манбаси кучланиши (10В);
UКЭТ – биполяр транзисторнинг тўйиниш кучланиши (ҳар хил типдаги тарнзистор учун ҳар хилда бўлади, кўпгина ҳолларда 0.2 дан 0.8В гача), ўрганилаётган холатда 0.4В қилиб оламиз;
RК- коллектор қаршилиги (150 Ом)

Шунга асосан:


IК = (10-0.4)/150 = 0.064A = 64мА
Амалиётда элементларнинг ишончлилигини эътиборга олган ҳолда қийматлари захира билан олинади, шунинг учун 1.5 коэффициентда оламиз.
Рухсат этилган коллектор токи 1.5*0.064=0.096А дан кам бўлмаган ва коллектор-эмиттер кучланишининг максимал қиймати 1.5*10=15В дан кам бўлмаган транзистор танланади.
Берилган парметрлар бўйича BC547A транзистори (Ikмакс=0.1А Uкэ=45В) мос келади. BC547A транзисторнинг характеристикилари (https://www.radiolibrary.ru/reference/transistor-imp/bc547a.html):
Тузилиши: n-p-n
Коллектор-эмиттер кучланиши: 45 В дан катта бўлмаган.
Коллектор-база кучланиши: 50 В дан катта бўлмаган.
Эмиттер-база кучланиши: 6 V
Коллектор токи: 0.1 А дан катта бўлмаган
Коллектор қуввати сочилиши: 0.5 Вт дан катта бўлмаган
Транзисторнинг ток бўйича кучайтириш коэффициенти (hfe): 110 дан 220 гача.
Ток бўйича узатиш коэффициентини чегаравий частотаси: 150 МГц
Корпус: TO-92

Калитнинг эквивалент схемасини параметрларини аниқлаймиз:






RБ = h11э

    1. . УЭ схемаси учун BC547A транзисторнинг кириш ва чиқиш характеристикалари оиласини қуриш.

УЭ схемасига учун Uкэ = 0 В ва Uкэ = 10 В бўлганида BC547A транзисторнинг кириш характеристикасини Iб = f(Uбэ) ни олиш.


Транзисторнинг параметрларини ўлчаш учун 2- расмдаги схемани йи-амиз.



2- расм. Транзисторнинг статик кириш характеристикаси оиласини олиш схемаси

IБ ва UБЭ ларнинг олинган қийматларини 1-жадвалга киритамиз ва бу қийматлар асосида BC547A транзисторнинг статик кириш характеристикаси оиласини қурамиз.


1-жадвал
УЭ уланиш схемаси учун Uкэ = 0 В и Uкэ = 10 В бўлганида BC547A транзисторнинг статик кириш характеристикаси оиласи, яъни Iб = f(Uбэ) боғлиқлиги

UКЭ=0В

UКЭ=10В

IБ, мкА

UБЭ, мВ

IБ, мкА

UБЭ, мВ

25

546

25

652

50

566

50

673

75

578

75

685

100

587

100

694

125

593

125

701

150

599

150

706

175

603

175

711

200

607

200

715

250

614

250

721

300

620

300

727

350

624

350

731

400

628

400

736

450

632

450

739

500

635

500

742

Берилган қийматларга мос равишда транзисторнинг кириш характеристикаси Iб = f(Uбэ) ни графигини чизамиз (3- расм).



3- расм. BC547A транзисторнинг кириш характеристикаси Iб = f(Uбэ) ни графиги


УЭ уланиш схемасига мос равишда транзисторнинг чиқиш характеристикаси оиласи, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлиги олиш.


УЭ уланиш схемасига мос равишда BC547A транзисторнинг статик чиқиш характеристикаси оиласи, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлиги олиш учун Мультисим дастури муҳитидаги характериограф-IV ни қўллаймиз (4-расм). Характериограф-IV ни қўллаш бўйича маълумотларни https://cxem.net/comp/comp193.php сайтидан олиш мумкин.

4-расм. Транзисторнинг статик чиқиш характеристикаси оиласини олиш

Характериограф ёрдами чиқиш характеристикасини 5 дан кам бўлмаган шахобчалари олиниши керак. Бунинг учун «параметры моделирования» дарчасида I_b параметри учун «приращение» =5 ўрнатилади.


UКЭ кучланишини 0 дан 20 В гача ўзгартирамиз. Бунда “Приращение= 50 мВ”.
Характериограф-IV ёрдамида 2- жадвал тўлдирамиз.
Бунда I_b қиймати ўрнига характериографдан олинган қиймат қуйилади.
УЭ уланиш схемасига мос равишда транзисторнинг чиқиш характеристикаси оиласи, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлиги жадвали
2-жадвал

UКЭ, В

IБ=0 мкА бўлганида IК

IБ=90 мкА бўлганида IК



IБ=180 мкА бўлганида
IК



IБ=270 мкА бўлганида IК



IБ=360 мкА бўлганида IК



IБ=450 мкА бўлганида IК

0

0

0

0

0

0

0

0,125

0

5,64

10,59

14,77

18,42

21,67

0,25

0

9,08

16,26

22,07

27,01

31,37

0,5

0,00001

9,53

17,13

23,28

28,54

33,17

1,0

0,00003

10,43

18,85

25,72

31,61

36,83

2,0

0,00008

12,23

22,29

30,59

37,76

44,14

3,0

0,0001

14,03

25,74

35,46

43,9

51,41

4,0

0,0002

15,83

29,18

40,33

50,05

58,76

5,0

0,0003

17,62

32,63

45,21

56,19

66,07

6,0

0,0004

19,12

36,07

50,08

62,34

73,38

7,0

0,0005

21,22

39,52

54,95

68,49

80,69

8,0

0,0006

23,02

42,96

59,82

74,64

88

9,0

0,0008

24,81

46,41

64,69

80,78

95,31

10

0,0009

26,61

49,85

69,78

86,93

102,62

15

0,0019

35,59

67,07

93,92

117,66

139,17

20

0,003,3

44,53

84,19

118,13

148,21

175,5

Жадвал асосида транзисторнинг чиқиш характеристикаси Iк = f(Uкэ) ни қурамиз (5-расм)



5-расм. BC547A транзисторнинг чиқиш характеристикаси Iк = f(Uкэ) ни графиги


БТ нинг чиқиш характеристикаси оиласи графигида тенгликка мос равишда координата ўқида ётувчи иккита нуқта орқали юклама чизиғини ўтказамиз: кучланиш ўқи бўйича Ik=0, нуқталари ва ток ўқи бўйича Ik=UТМ /Rкэ=64мА, Ukэ=0.
Юклама чизиғи билан характеристиканинг кесишмаларидан Iб ва калитнинг чиқиш кучланишлари Uчиқi=Uкэi (i=1,…,N) қийматлари олинади, бу ерда N – нуқталар сони.

6-расм. UКЭi қийматини аниқлаш
Чиқиш кучланишининг қийматлари
3-жадвал

UКЭi, В

UКЭ0

UКЭ1

UКЭ2

UКЭ3

UКЭ4

UКЭ5

Uчиқi=UКЭi, В

8,3

7

4,6

3,6

2,9

2,5

RБ ни аниқлаймиз


RБ = h11э
Бунинг учун 5-расмдаги IБ2=180 мкА бўлганида 2 нуқта (юклама чизиғининг ўртаси) ишлатилади.
h11э параметрини кириш характеристикасидан аниқлаймиз:

7-расм. h11э параметрини аниқлаш
6-расмдан Iб1=130 мкА, Iб3=230 мкА, Uбэ1=686 мВ, Uбэ3=733мВ қийматларни оламиз. У холда h11э қуйидагича аниқланилади:



RБ = h11э=20000 Ом
БТ нинг Uкэ≠0 даги кириш вольт-ампер характеристикаси Iб=f(UБЭ) чиқиш кучланиши Uчиқi га мос келувчи UБЭi қийматини аниқлашга имкон беради.

8-расм. Uбэi ни қийматини аниқлаш
У холда мос келувчи кириш кучланиши қуйидаги ифода ёрдамида аниқланилади:
.
Кириш кучланиши қийматларини хисоблаш натижалари
4-жадвал

UБЭi, В

UБЭ0

UБЭ1

UБЭ2

UБЭ3

UБЭ4

UБЭ5

0,622

0,692

0,712

0,722

0,736

0,740

Uвхi, В

Uвх0

Uвх1

Uвх2

Uвх3

Uвх4

Uвх5

0

2,492

4,312

6,122

7,936

9,74

Олинган Uчиқi ва Uкирi қийматларининг жуфтликлари калитнинг узатиш характеристикасини қуришга имкон беради.


Чиқиш кучланишининг юқори сатҳи (6-расмда “0” нуқта) БТ нинг кесиш режимига мос келади:
.
Пастки чиқиш сатҳи (6-расмда “5” нуқта) БТ нинг тўйиниш режимига мос келади:
.
Узатиш характеристикасини қурамиз:

Узатиш характеристикаси


5- жадвал

Uвхi, В

0

2,492

4,312

6,122

7,936

9,74

Uвыхi, В

8,3

7

4,6

3,6

2,9

2,5


9- расм.Транзистор асосида йиғилган калитнинг узатиш характеристикаси


Калитнинг узатиш характеристикасида учта соҳа мавжуд: кириш кучланишининг кичик сатҳига мос келувчи кесиш соҳаси, БТ ни кесиш режимидан тўйиниш режимига ўтишига ёки аксинча холатига мос келувчи фаол соҳаси (актив соҳа); кириш кучланишининг катта сатҳига мос келувчи тўйиниш соҳаси.
Калитнинг узатиш характеристикасини янада аниқроқ хисоблашда ток бўйича статик узатиш коэффициентини база токи қиймати га боғлиқлиги эътиборга олиниши керак.
Хулоса:
///////////////////////////


Download 353.81 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling