Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси

 

Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
 
______________________________________________________________________ 
foydalanuvchilarga kimga ma’lumotlar kerak bo’lsa xabar berish aloqa deb ataladi. Bu 
ma’lumot moliyaviy holat haqida axborot beradi qaysiki buxgalteriya hisobi ma’lumoti 
deb yuritiladi. 
1.4 Tarixiy rivojlanishi va konseptual qoidalar tizimi 
Konseptual qoidalar tizimi 1980 yillarda Moliyaviy Buxgalteriya Standartlari 
Qo’mitasi va Xalqaro Buxgalteriya Standartlari Qo’mitasi tomonidan AQSH, Kanada 
va Avstraliyada yaratilgan. Xalqaro moliyaviy hisobotlar standarti (IFRS) qoidalar 
tizimida vazifalari, o’ziga xosligi va chegarasi yozib qo’yilgan qaysi moliyaviy hisob 
va qayd qilish ajratiladi. 
Buxgalteriya konseptual qoidalar tizimi mavjud amaliyot tizimlarini rivojlangan 
yangi amaliyotlar bilan tayyorlanishini qabul qilinishini belgilab beradi. Konseptual 
qoidalar tizimi buxgalteriya ishi tomonidan cheklovlarni o’z ichiga oladi. Bu moliyaviy 
hisobotlar tayyorlashning obyektlari, hisobotning sifat harakteri, moliyaviy 
hisobotning elementlari va boshqarish ishlarini o’z ichiga oladi. Boshqarish ishlari 
mahsulotlarni tan olish, hisobotda qiymatlarning o’lchovi, moliyaviy hisobotning 
taqdimoti va korxonaning hisoboti tayyorlanishini qamrab oladi. U yana yuqorida har 
bir qismda eslatib o’tilgan qoidalar, prinsiplar va cheklovlarni ifoda etadi. 
Hamzah Ismail (1988) konseptual qoidalar tizimining 4 ta o’rganilishi kerak 
bo’lgan talablari.
1. Chegaralash nima moliyaviy hisobotda ichiga olingan bo’lsa 
2. Yangi imkoniyatlarga ro’baro kelish uchun buxgalteriya sohasini yaratmoq 
tayyorlamoq 
3. Buxgalteriya amaliyotini oqilona tashkil etish 
4. Korxonaga o’lchovlarni va faoliyat metodlarini tanlashda imkoniyat 
bermoq.
3
 
Umumiy qabul qilingan buxgalteriya tamoyillari( UQBT) 
Umumiy qabul qilingan buxgalteriya tamoyillari buxgalterlar tomonidan
buxgalteriya ma`lumotlarini ichki va tashqi foydalanuvchilarga taqdim etishning
yo`llari va standartlarining umumiy tarmog`i deb tariflanadi. UQBT AQSh da
faoliyatini boshlagan bo`lib, Amerika p`olat korporatsiyasi moliyaviy hisobotini
chiqarishni va auditorlar ma`lumoti 1983 yilda berilishni boshlagandan beri amal 
qilib kelmoqda. 
UQBT buxgalteriya qoidalari va ish tartibini o`z ichiga oluvchi yo`l-yo`riqlar
yig`indisidan iborat, shuningdek, tijorat va notijorat tashkilotlarida sodir bo`ladigan 
3
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 
2014; 7-bet. 

---