Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси

 

Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
 
______________________________________________________________________ 
1.1 Buxgalteriyaning asosiy atamalari 
Har xo’jalik muomalasi qayd qilinishi shart. Barcha muomalalar qaysiki pul 
qiymatiga ega hamda biznes bilan birlashgan aloqalar xo’jalik faoliyati kitobida qayd 
qilinishi shart. Qaydlar kitobi, qaysiki xo’jalik muomalalari ma’lumotlari yoziladi, 
barcha turdagi tahlillar uchun 1-raqamli ma’lumotlar manbayi hisoblanadi. Har bir 
korxona, daromadli bo’ladimi yoki daromadsiz, o’zlarining xo’jalik muomalalari 
qaydlariga ishonadi. Shunda, qaydlar ilmiy shaklda yozilganligi muhim hisoblanadi. 
Xo’jalik muomalalarini aniqlash va qayd qilish jarayoni kitob saqlash yuritish deb 
ataladi. Kitob yuritishni samarali bajarish uchun, qaydlar guruhlanadi, jamlanadi va 
moliyaviy natijalarda maxsus ko’rinishda taqdim etiladi qaysiki daromadlar 
hisobotida, xususiy hisobotida, 
2
balansda va pul oqimlari hisobotida. Bu buxgalteriya 
hisobi deyiladi, kitob esa hisob kitobi deyiladi. Bu jarayonlarni boshqarib turadigan esa 
buxgalter deyiladi. 
Buxgalteriyaning to’liq ma’nosini ochib berish uchun quyidagi misollarni ko’rib 
chiqamiz. 1.1 tasvirda buxgalteriya hisobi jarayonini qismlarga bo’lib tushuntirish 
mumkin. 
1.1 tasvir. Buxgalteriya jarayoni. 
Ma’nosini aniqlash (1.1 tasvir qarang) bu matnda biror bir iqtisodiy faoliyatning holat 
yoki faoliyat ekanligini aniqlash. Misol uchun, Malayziya Telekom Kompaniyasi 
tomonidan ulushlari yaratiladi, o’zlarining ishchilari uchun oylik maoshlari, va elektr 
energiyasi uchun to’lovlarni amalga oshiradi Tenaga National Berhad tomonidan 
ularning iqtisodiy faoliyati uchun. 
Qayd qilish jarayoni muomalalar sodir bo’lgandan so’ng aniqlanib amalga oshiriladi. 
Muomalalar aniq ketma-ketlik va tizimli tarzda qayd qilinadi. Qaydlar vaqt o’tgani 
sayin xronologik tarzda amalga oshirilishi kerak. Qayd qilish faoliyati o’z ichiga qayd 
qilish, tasniflash va jamlashni oladi.
Qayd 
qilingan 
va 
aniqlangan 
ma’lumotlarni taqdim qilish faoliyati 
2
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business 
accounting” Oxford university Press, 2014; 3-bet. 
Iqtisodiy faoliyatni aniqlash 
Qayd qilish 
Xabar berish 

---