Ўзбекистон республикаси давлат солиќ ЌЎмитаси солиќ академияси

Ish kuchi qo’nimsizligi va ishchilarning

malaka darajasini tahlili

Ishlab chiqarish rejalarining bajarilishi sanoat ishlab chiqarish hodimlari tarkibidagi strukturaviy o’zgarishlarga ham bog’liq. Yil davomida korxona xodimlari tarkibi ishga qabo’l qilish va bo’shatish hisobiga o’zgarib turadi. Bunday o’zgarishlar ish kuchi oboroti koeffitsiyenti orqali ifodalanadi. Tahlil etishda kadrlarni tayyorlash va ularning malakasini oshirish bo’yicha belgilangan tadbirlarni bajarilishi nazorat qilinadi. Buning uchun ishchilarni o’rtacha razryadi aniqlanadi. Xodimlarlarning qo’nimsizligi ishlab chiqarishga salbiy ta’sir etadi.

Qo’nimsizlik koeffitsiyentini aniqlash uchun o’z arizasiga muvofiq ishdan bo’shagan va mehnat intizomini buzganligi uchun ishdan ketgan xodimlar sonining yig’indisini xodimlarning ro’yxat bo’yicha o’rtacha soniga bo’lish lozim. Bu ko’rsatkich o’tgan yillar bilan taqqoslanadi va tegishli xulosalar qilinadi.


4.Ishchilarni ish vaqtidan foydalanishini tahlili va uning o’zgarish sabablari

Mahsulot ishlab chiqarish hajmi ishni tashkil etish va mehnat resurslarining ish vaqtidan foydalanish ko’rsatkichlariga ko’p jihatdan bog’liq. Ishchilarni ish vaqti fondi ishchining yil davomida ishlagan kishi-kunlari va kishi-soatlari ko’rinishida hisobotlarda ifodalanadi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etish uchun ishchilar tomonidan ishlangan jami kishi-kunlari va kishi-soatlari rejasi bilan taqqoslanib ish vaqtini yo’qotilishi va uni o’zgarish sabablari aniqlanadi. Tahlil jarayonida ish vaqti fondidan to’liq foydalanmaslik sabablari atroflicha o’rganilmog’i lozim. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda quyidagi ko’rsatkichlarni qo’shimcha aniqlash lozim.

1. 
   Bir ishchini yil davomida ishlagan kishi-kunlari.
   
2. 
   Ish kuni davomiyligi.
   

Ishchilarning ish vaqti fondiga (IVF) quyidagi omillar ta’sir etadi:


IVF = I_S * K_K * K_D

Bu yerda:

• 
  Ishchilar sonining o’zgarishi (I_S);
  
• 
  Bir ishchini ishlagan kunlarining o’zgarishi (K_K);
  
• 
  Ish kuni davomiyligining o’zgarishi (K_D).
  

Ish vaqti fondi (kishi-soatlari)ning o’zi esa quyidagi ko’rsatkichlar ko’paytmasidan hosil bo’ladi.

Jami ishlangan Bir ishchining Ish kuni

kishi-soatlari = Ishchilar soni * ishlagan kishi- * davomiy-
kunlari ligi

1. 
   Ishchilar sonining o’zgarishi;
   
2. 
   Bir ishchini ishlagan kishi-kunlarini o’zgarishi;
   
3. 
   Ish kuni davomiyligini o’zgarishi.