Ўзбекистон республикаси давлат солиќ ЌЎмитаси солиќ академияси

5. Mehnat unumdorligi dinamikasining tahlili

Mehnat unumdorligi – ishlab chiqarish samaradorligini ifodalovchi asosiy ko’rsatkich, uni oshirish – iqtisodiy o’sishning asosiy omilidir. Mahsulot hajmini oshirishda mehnat unumdorligini ulushi yuqoridir. Mehnat unumdorligi ishlab chiqarish samaradorligini ifodalovchi muhim ko’rsatkichlardan biridir.

Mehnat unumdorligini o’lchov birliklari:
A) Qiymat
B) Natura.
V) Mehnat.
Unumdorlik darajsini natura shakli aniq ifodalaydi, ammo bu ko’rsatkichni qo’llash cheklangan. Mehnat unumdorligini ifodalovchi ko’rsatkich bu har bir hodimga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mahsulotdir.
Bo’lardan tashqari ishchining bir kunlik ish unumi, ishchining bir soatlik ish unumi ko’rsatkichlari ham mehnat unumdorligini ifodalaydi. Tahlil etishda bu mehnat unumdorlik ko’rsatkichlari o’tgan yildagisi bilan taqqoslanib ko’rsatkichlarni o’zgarish sabablari aniqlanadi.
Mehnat unumdorligining dinamikasi va darajasiga ko’p jihatdan korxonani ishlab chiqarish hajmi, xodimlar soni, ish vaqti fondi, tannarxi va hakozo ko’rsatkichlari bog’liqdir.
Mehnat unumdorligini tahlil etishda ko’rsatkichlar o’tgan yil, hisobot yilining rejasi, bir xil ixtisoslashuvga ega bo’lgan korxonalarni ma’lumotlari bilan taqqoslanib ishga solinmagan ichki imkoniyatlar aniqlanadi.


6. Sanoat ishlab chiqarish xodimlari mehnat unumdorligiga ta’sir etuvchi omillar tahlili

Bir xodimga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mahsulot hajmiga ta’sir etuvchi omillarni quyidagicha ifodalash mumkin.

Bir xodimga to’g’ri Sanoat ishlab chiqarish Bir ishchining

keladigan o’rtacha = xodimlari tarkibidagi * o’rtacha yillik
yillik mahsulot ishchilarni tutgan ulushi, (%) mahsuloti

Mehnat unumining tahlil etishda uning dinamikasi, rejasini bajarilishiga baho beriladi. Unumdorlik darajasini o’zgarish sabablari aniqlanadi va unga ta’sir etuvchi omillar miqdor jihatdan hisoblanadi.