Ўзбекистон республикаси давлат солиќ ЌЎмитаси солиќ академияси

Talab deb, - bu eng avvalo biron-bir ne’matlar yoki xizmatlarga bo’lgan ehtiyojlarni bozorda namoyon bo’lishi va uni pul bilan ta’minlashidir.
Taklif esa, - bu muayyan paytda bozorda bo’lgan yoki unga yetkazib berilishi mumkin bo’lgan tovarlar massasi sifatida belgilanadi.
"Ekonomiks" mualliflari K.R.Makkonell va S.L.Bryularning ta’kidlashicha, iste’mol tanlovi bozor iqtisodiga asoslangan erkin iqtisodiy taraqqiyotning keng quloch yozganidir. Chunki iste’molchilar o’z pul daromadlari miqyosida tovarlar va tovarlashgan xizmatlarni istagan tarzda sotib olishlari va shular bilan o’z iste’mollarini ixtiYoriy qondirish imkoniga ega bo’lishlari mumkin. Iqtisodiyotda nima ishlab chiqarish kerakligini iste’molchi belgilaydi. Bunday xususiyat bozorda talabga hal qiluvchi kuch beradi.
Talab, avvalo, resurslarga va iste’mol tovarlari, tovarlashgan xizmatlarga bo’lgan talab sifatida yuzaga keladiki, birinchisi ishlab chiqarish iste’molini, ikkinchisi esa shaxsiy iste’molni, qondirishga qaratilgandir.
Shunday ekan har bir korxona bozordagi talab va taklifni o’rgangan holda unga to’g’ri baho berishlari kerak. Buning uchun bozorlarda tekshiruv ishlarini yoki bo’lmasam ayrim tanlangan mahsulotlar orasida anketa javoblarini tarqatish orqali iste’molchi talabini o’rganish lozimdir.
Bozorni o’rganishda moliyaviy va boshqaruv tahlili fani quyidagi vazifalarni bajaradi:

• 
  Qanday mahsulot ishlab chiqarish lozimligini belgilaydi;
  
• 
  Qancha miqdorda ishlab chiqarish kerakligini ko’rsatadi;
  
• 
  Korxonaning kelajakda yaratish kerak bo’lgan mahsuloti to’g’risida ma’lumot beradi;
  
• 
  Foyda olish va uni hajmini oshirish imkoniyatlarini ko’rsatadi va hakozolar.
  

Hukumatimiz tomonidan qabo’l qilingan va amalda qo’llanilayotgan qonunlarimiz Respublikamizda faoliyat ko’rsatayotgan turli mulk shaklidagi korxonalarni to’liq erkin holda ish yuritishni ta’minlamoqda^. Bu esa ularning mahsulot ishlab chiqarish va sotish yo’nalishlarini o’zlari belgilab olishlariga imkoniyat yaratadi. Demak, erkin bozor iqtisodiyotida korxonalarning katta daromad olishlari o’z harakatlariga bog’liq bo’lib qolmoqda. Ayniqsa, xaridorgir mahsulotlar ishlab chiqarib, belgilangan muddatlarda sotib, pul tushumlari barcha xarajatlarni qoplab mo’maygina foyda ko’rish bosh maqsad bo’lib qolmog’i lozim.
Ushbu ijobiy taraflarni e’tiborga olib korxonalarning bozordagi talab va taklifni o’rganib ishlab chiqarishni yo’lga qo’yishi muhim axamiyatga egadir.
Marketing konsepsiyasiga ko’ra har bir faoliyat yurituvchi korxona muvafaqqiyatga erishish uchun eng avvalo iste’molchilarning tilaklarini nazarda tutishi kerak. Bu esa ularga mos tushadigan tovarlar ishlab chiqarishni taqozo etib, quyidagi qoidalarga rioya qilishni taqozo etadi:

1. 
   Xaridorlarni tushunish va ularni qiziqtirgan doirani aniqlash;
   
2. 
   Tovar va xizmatlarning mulkchiligini ta’minlash;
   
3. 
   Tovarlar haqida kerakli ma’lumotlarni yetkazib berish.
   

Yuqorida keltirilgan qoidalar marketingning to’rt aksiomasiga asoslanadi:

• 
  "Qiziqtirish muvaffaqiyat garovi"
  
• 
  "Raqobat tanlashni rag’batlantiradi"
  
• 
  "Tanlov qiyinchilik tug’diradi"
  
• 
  "Tanlovdagi raqobat tovarni takomillashtiradi"
  

Talabni o’rganish, ularni ijtimoiy-iqtisodiy va demografik tavsiflariga ko’ra turlarga ajratish usullarini ishlab chiqgan. Shu bilan birga ularni psixologik taraflarini e’tiborga olib tahlil qilish keng rivojlanmoqda.