Ўзбекистон республикаси фуқаролик кодексига ш а р ҳ 1-жилд

188-модда. Ер участкаларига бўлган мулк ҳуқуқи
Фуқаролар ва юридик шахсларнинг ер участкаларига бўлган мулк 
ҳуқуқи қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда, тартибда ва 
шартларда юзага келади.
1. шарҳланаётган модда фуқаролар ва юридик шахслар қонун 
ҳужжатларида кўзда тутилган тартибда ва шартларда мулк ҳуқуқи 
асосида ер участкаларига эга бўлишлари мумкин эканлигини 
белгилайди. Ер участкаларини беришнинг бевосита тартиби ва 

---

473
15-боб. мулк ҳуқуқининг вужудга келиши ва унинг бекор бўлиши
шартлари асосан ер қонунчилиги билан ва уларга нисбатан мулк 
эгаларининг ҳуқуқи эса фуқаролик қонунчилиги билан белгиланади.
2. мазкур муносабатларда мулк ҳуқуқининг объекти бўлиб 
хусусий аломатли билан белгиланган ашё сифатида бевосита ер 
участкаси ҳисобланади. Ер участкаси ер фондининг қайд этил-
ган чегарага, майдонга, жойлашиш манзилига, ҳуқуқий режим-
га ҳамда давлат ер кадастрида акс эттириладиган бошқа хусу-
сиятларига эга бўлган қисмидир (ЕК 10-моддаси). шу сабабдан ер 
участкаси мулк ҳуқуқининг объектига айланишигача, у тегиш ли 
тарзда индивидуаллаштирилиши лозим. Ер участкасининг ало-
ҳидалаштирилиши ер қонунчилиги томонидан белгиланган тар тиб да 
унинг ҳудудий чегараларини аниқлаш орқали амалга оши рилади. Ер 
участкасининг чегараси режаларда белгиланиб, натурага (маҳаллий 
жойга) кўчирилади. Ер участкасининг майдони унинг чегарасини 
натурага (маҳаллий жойга) кўчирилганидан сўнг белгиланади.
Ер участкасини алоҳидалаштирувчи (индивидуаллаштирувчи) 
воситаларга унинг кадастр рақами ҳам киради. Кадастр рақами – 
алоҳида, Ўзбекистон Республикасида такрорланмайдиган, ер 
участ касининг, бинонинг, иншооотнинг шакллантирилишида 
қонун ҳужжатлари томонидан белгиланган таомилига мувофиқ 
уларга бериладиган ва рўйхатга олинган яхлит объект сифатида 
мавжуд бўлганликлари даврида сақланадиган рақамдир (Ўзбекис-
тон Республикаси ҳудудининг кадастр бўлиниши ва ер участ-
калари, бинолар ва иншоотларнинг кадастр рақамларининг шакл-
лантирилиши тўғрисидаги Низомнинг 9-банди). Ер участкаси 
кадастр рақамининг шаклланиши ер участкаси кўчмас мулк объекти 
сифатида шаклланиб бўлганидан ва унинг чегаралари туман (шаҳар) 
навбатчи индексли кадастр харитасига (режасига) кўчирилганидан 
сўнг бошланади. Ер участкаларига кадастр рақамларини бериш 
ер участкаларига ҳуқуқларни давлат рўйхатига олишни амалга 
оширишда шаҳарларда ва шаҳарчаларда кўчмас мулк кадастри 
хизматлари томонидан, Ўзбекистон Республикасининг бошқа 
ҳудудларида эса ер заҳираларининг туман хизматлари томонидан 
бажарилади.
3. Ерга мавжуд ашёвий ҳуқуқларнинг тизими таркибида мулк 
ҳуқуқи чекланган хусусиятга эга бўлишини ва уни қўлланишининг 
соҳалари бевосита қонун ҳужжатлари томонидан белгиланганлигини 
таъкидлаш лозим.

---

474
II-бўлим. мУЛК ҲУқУқИ ВА БОшқА АшЁВИй ҲУқУқЛАР
ЕКнинг 8-моддаси биринчи қисмига мувофиқ ер участкаларига 
юридик ва жисмоний шахсларнинг мулк ҳуқуқи қонун ҳужжатлари 
томонидан ўрнатилган тартибда, савдо ва хизмат кўрсатиш объект-
ларини хусусийлаштиришда эса улар жойлашган ер участкалари 
билан бирга пайдо бўлади.
4. 2006 йил 24 июлдаги ЎзР Президентининг «Юридик ва 
жисмоний шахсларнинг бинолари билан банд бўлган ер участка-
ларининг ҳусусийлаштирилиши тўғрисида»ги Фармони қабул 
қилиниши билан ер муносабатларида мулк ҳуқуқи институтини 
қўллаш доираси кенгайди. мазкур Фармоннинг 1-бандига мувофиқ, 
2007 йил 1 январидан Ўзбекистон Республикасининг резидентлари, 
яъни юридик шахсларга уларга мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган 
ер участкаларни ёки улар томонидан хусусийлаштириладиган 
биноларни ва иншоотларни, ишлаб чиқариш инфраструктура 
объектларини ва шунингдек уларга турдош ер участкаларини 
ишлаб чиқариш фаолиятини амалга ошириш учун, қўлланадиган 
техно логик жараёнларни, шаҳар меъморчилиги меъёрлари ва 
қоидаларини инобатга олган ҳолда хусусийлаштириш ҳуқуқи тақ-
дим этилди. мазкур бандда кўзда тутилган ер участкаларининг 
хусусийлаштирилиши ихтиёрий асосда, бозор қийматларидан келиб 
чиққан ҳолда, қонунчиликда белгиланган тартибда мулк ҳуқуқининг 
расмийлаштирилиши билан амалга оширилади.
Ўзбекистон Республикаси резидентлари фуқароларига нисбатан, 
2008 йил 1 январидан улар ўзларига якка тартибда уй-жой қуриш ва 
яшаш жойига хизмат кўрсатиш учун ажратилган ер участкаларини 
хусусийлаштириш ҳуқуқига эга деб белгиланди.
5. Дипломатия ваколатхоналари ва уларга тенглаштирилган, 
Ўзбекистон Республикасида аккредитация қилинган халқаро ташки-
лотларнинг ер участкаларига мулк ҳуқуқи уларга ўзлари ваколат хона 
биноси сифатида фойдаланаётган иморат ёки иморатнинг қисмлари, 
шу жумладан ваколатхона бошлиғининг қароргоҳи улар жойлашган 
ер участкалари билан бирга, шунингдек мазкур ваколатхоналарнинг 
иморатларини қуриш учун ер участкалари қонун ҳужжатларида 
белгиланган тартибда реализация қилинганда вужудга келади.
Чет эллик юридик ва жисмоний шахсларнинг – дипломатия кор-
пуси ходимларининг, Ўзбекистон Республикасида аккредитация 
қилинган матбуот вакилларининг, фирмалар, компаниялар ва халқаро 
ташкилотлар доимий ваколатхоналари ходимларининг, чет эл 

---

475
15-боб. мулк ҳуқуқининг вужудга келиши ва унинг бекор бўлиши
инвестицияси иштирокидаги корхоналарда доимий асосда ишловчи 
шахсларнинг, шунингдек республикада доимий истиқомат қилувчи 
ва яшаш учун гувоҳномаси бўлган шахсларнинг ер участкаларига 
бўлган мулк ҳуқуқи уларга уй-жой бинолари шу бинолар жойлашган 
ер участкалари билан бирга қонун ҳужжатларида белгиланган 
тартибда реализация қилинганда вужудга келади (ЕКнинг 18-мод-
даси).