Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги бухоро вилоят ҳокимлиги халқ таълими бошқармаси бухоро вилоят халқ таълими ходимларини қайта

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI PREZIDENTINING 4732 SONLI FARMONINING 
PROFESSOR-O`QITUVCHILARNING KASBIY KOMPETENTLIGINI 
RIVOJLANTIRISHDAGI AMALIY AHAMIYATI 
Xalilova M. – p.f.n. NavDPI pedagogika-psixologiya kafedrasi katta o`qituvchisi 
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 4732 sonli farmoni Oliy o`quv yurtlari professor-
o`qituvchilarining kasb darajasi va malakasini muttasil oshirib borish, ularni zamonaviy talablarga 
muvofiq muntazzam qayta tayyorlashning takomillashtirilgan tizimini joriy etish asosida yuqori 
malakali mutaxassislar tayyorlash sifatini tubdan oshirishga qaratilgan bo`lib ushbu farmon qo`yidagi 
talablarni o`z ichiga qamrab oladi. 
Oliy o`quv yurtlari professor-o`qituvchilarining pedagogik va kasb darajasini muntazzam oshirish 
asosida ularning qonunchilik normalari, nazariya, ilmiy va amaliy tadqiqotlar, texnologik taraqqiyot 
va o`qitilayotgan fanlar bo`yicha innovatsiyalar, shuningdek o`quv jarayonini tashkil etishning 
zamonaviy uslublari sohasidagi so`nggi yutuqlarni chuqur o`rganish; 
yuqori samarali zamonaviy ta’lim va innovatsiya texnologiyalari, ilg`or xorijiy tajribalarni keng joriy 
etgan holda, oliy o`quv yurtlarining pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish 
bo`yicha malaka talablari, o`quv rejalari, dastur va uslublarini tubdan yangilash; 
oliy o`quv yurtlari o`qituvchilarining global Internet tarmog`i, multimedia tizimlari va masofadan 
o`qitish usullaridan foydalangan holda, zamonaviy innovatsion pedagogika, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini egallashi va ularni o`quv jarayoniga faol tatbiq etishi; 
oliy o`quv yurtlari pedagog kadrlarining chet tilini amaliy o`zlashtirish darajasini oshirish va undan 
o`z kasb mahorati, pedagogik va ilmiy faoliyatini muttasil oshirib borishi uchun keng foydalanishi 
bugungi kunda professor-o`qituvchilar oldiga o`z ustida zamonaviy talablar asosuda iahlashni har 
qachongidan ham dalzarb va kechiktirib bo`lmaydigan vazifalarni bajarishni talab etmoqda. 
Shu nuqtai nazardan bugungi oliy o`quv yurtlarining rahbar va pedagog kadrlarini qayta tayyorlash 
kursi o`quv rejasining yangilangan namunali tuzilmasi asosida ishlab chiqilgan 288 soatlik maxsus 
dasturlar bo`yicha ikki oy davomida ishdan ajralgan holda amalga oshiriladigan o`qitishning modul 
tizimi yaratilganligi va har bir modul tugagandan so`ng professor-o`qituvchilarning olgan bilimlari 
xolisona baholanishi ham buning yaqqol daliidir. 
Darhaqiqat kurslar yakunida tinglovchilar har bir tayanch oliy o`quv yurtida tashkil etiladigan oliy 
o`quv yurti rektori yoki fan doktori ilmiy darajasini berish bo`yicha ilmiy kengash raisi rahbarligidagi 
ilmiy kengash a’zolari, o`quv-uslubiy ishlar sohasidagi yirik mutaxassislardan tashkil topgan kamida 

---

59 
7 kishidan iborat Attestatsiya komissiyalari tomonidan o`tkaziladigan attestatsiyadan o`tkazilshi va 
unga beriladigan kafolatlarni davomi sifatida professor-o`qituvchidan faoliyat jarayoniga zamonaviy 
tarzda yondashishi bilan birgalikda, kasbiga bo`lgan mas’uliyatni yanada takomillashirishni talab 
etadi. 
Albatta bugungi kun o`qituvchisi kasb darajasini muntazzam oshirishi natijasida ularning 
qonunchilik normalari, nazariya, ilmiy va amaliy tadqiqotlar, texnologik taraqqiyot va o`qitilayotgan 
fanlar bo`yicha innovatsiyalar, shuningdek o`quv jarayonini tashkil etishning zamonaviy uslublari 
sohasidagi so`nggi yutuqlarni chuqur o`rganishi barkomol avlodni shakllantirishning asosiy 
omillaridan biri hisoblanadi. Shundagina o`qituvchida kasbiy kompetensiya shakllanib boradi.. 
Kompetensiya mutaxassislik bilimlarini doimo boyitib borishni, yangi axborotlarni o`rganishni, 
muhim ijtimoiy talablarni anglay olishni, yangi ma’lumotlarni izlab topish, ularni qayta ishlash va 
o`z faoliyatida qo`llay bilishni taqozo etadiyu 
Professor-o`qituvchilar kasbiy mahoratlarini shaklantirishda bugungi kundagi malaka 
oshirish tizimida O`zbekiston respublikasi prezidentining 4732 sonli farmonining bajarilishi kasbiy 
kompetentlikni oshirish uchun asosiy huquqiy normalardan sanaladi. 
Kompetentlik quyidagi holatlarda yaqqol namoyon bo`ladi:
-murakkab jarayonlarda; 
- noaniq vazifalarni bajarishda; 
- bir-biriga zid ma’lumotlardan foydalanishda; 
- kutilmagan vaziyatda harakat rejasiga ega bo`la olishda 
Shu nuqtai nazardan kasbiy kompetentlik sifatlari qo`yidagi ko`rinishlarda professor-o`qituvchilar 
faoliyatida o`z aksini topadi. 
1. Ijtimoiy kompetentlik. 
2. . Maxsus kompetentlik (psixologik, metodik, informatsion, kreativ, innovatsion va 
kommunikativ kompetentlik). 
3. SHaxsiy kompetentlik. 
4. Texnologik kompetentlik. 
5. Ekstremal kompetentlik.
Prezidentning 4732 sonli farmonida e’tirof etilganidek;- oliy o`quv yurtlari o`qituvchilarining 
global Internet tarmog`i, multimedia tizimlari va masofadan o`qitish usullaridan foydalangan holda, 
zamonaviy innovatsion pedagogika, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini egallashi va ularni 
o`quv jarayoniga faol tatbiq etishi; 
Oliy o`quv yurtlari pedagog kadrlarining chet tilini amaliy o`zlashtirish darajasini oshirish va 
undan o`z kasb mahorati, pedagogik va ilmiy faoliyatini muttasil oshirib borishi uchun keng 
foydalanishi kasbiy kompetentlikni rivojlantirish bilan birga uning normalarini talab darajalarini 
qonuniy asosini tashkil etadi. 
Ijtimoiy kompetentlik – ijtimoiy munosabatlarda faollik ko`rsatish ko`nikma, malakalariga 
egalik, kasbiy faoliyatda sub’ektlar bilan muloqotga kirisha olishda yaqqol namoyon bo`ladi; 
Maxsus kompetentlik – kasbiy-pedagogik faoliyatni tashkil etishga tayyorlanish, kasbiy-
pedagogik vazifalarni oqilona hal qilish, faoliyati natijalarini real baholash, bilim, ko`nikma va 
malakalarini izchil rivojlantirib borish. Ushbu kompetentlik negizida psixologik, metodik, 
informatsion, kreativ, innovatsion va kommunikativ kompetentlik ko`zga tashlanadi. 
Ekstremal kompetentlik – favqulotda vaziyatlar (tabiiy ofatlar, texnologik jarayon ishdan 
chiqqan)da, pedagogik nizolar yuzaga kelganda oqilona qaror qabul qilish, to`g`ri harakatlanish 
malakasiga egalik tushiniladi. 
Kasbiy kompetensiyaga ega mutaxassis; 
- davr talablarini chuqur anglaydi;
- o`z bilimlarini izchil boyitib boradi;
- yangi axborotlarni izlab topadi va ularni o`zlashtiradi; 
- yangi bilimlarni qayta ishlaydi va o`z faoliyatida samarali qo`llaydi 
Darhaqiqat har bir professor-o`qituvchi o`z kasbiy malakalarini oshirib borish maqsadida 
individual rivojlanish dasturini ishlab chiqishi va unga qat’iy amal qilishi kompetentlikni 

---

60 
rivojlanishiga zamin yaratadi. Individual rivojlanish dasturida – har bir shaxs yoki mutaxassisning 
o`zida ma’lum sifat, bilim, ko`nikma, malaka  kasbiy kompetentlikni shakllantirish va rivojlantirish 
ehtiyojlari egaligi bilan ajralib turadi.
Individual rivojlanish dasturida kasbiy faoliyatni tashkil etish uchun zarur bo`lgan BKM 
hamda kasbiy kompetentlik sifatlarini shakllantirish va rivojlantirish muddatlari belgilanadi. 
Albatta ushbu muddat talablari o`z vaqtida bajarilib borilsa professor-o`qituvchi faoliyati 
adolatli ijobiy holga keladi. 
Bugungi zamonaviy global ta’lim tizimida o`zining sifat ko`rsatkichlarining yuqoriligi bilan 
ajralib turadi. 
Har bir professor-o`qituvchining  o`z-o`zini rivojlantirishi – o`zida kasbiy tajriba, malaka va 
mahoratni takomillashtirish yo`lida aniq maqsad va puxta o`ylangan vazifalar asosida mustaqil 
ravishda tashkil etishi pedagogik kompetentlikning nazariy asoslarini tashkil etib amaliyotda o`ziga 
xos yangilanishlarga olib keladi. 
Oqituvchining o`z ustida ishlashi qo`yidagi faoliyat sifatlarida o`z aksini topadi: 
kasbiy BKMni takomillashtirib borish; 
- faoliyatga tanqidiy va ijodiy yondashish; 
- kasbiy va ijodiy hamkorlikka erishish; 
- - ishchanlik qobiliyatini rivojlantirish;
- salbiy odatlarni bartaraf etib borish;
- - ijobiy sifatlarni o`zlashtirish 
Pedagogning o`z ustida ishlash bosqichlari: 
1-bosqich. O`z faoliyatini tahlil qilish asosida yutuq va kamchiliklarini aniqlash. 
2-bosqich. Yutuqlarini boyitish va kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan aniq qarorga kelish.
3-bosqich. Ushbu qaror bo`yicha amaliy harakatlarni samarali tashkil etish yo`llarini izlash
4-bosqich. Xato va kamchiliklarni takrorlamaslikka intilish. 
5-bosqich. Qabul qilingan qarorning izchil bajarilishini doimiy nazorat qilib borish 
Xulosa qilib aytganda prezidentimizning 4732 sonli farmoni bugungi kun talabining huquqiy 
asoslarini belgilab, har bir ustoz-murabbiyning o`z ystida tinimsiz ishlab kasbiy kompetentligini 
rivojlantirishni talab etadi. 
Shundagina bizning yoshlarimiz jahon maydonlarida yanada shaxdam qadamlar tashlab, 
jamiyatimiz tamonidan beriladigan har bir savolga labbay deb javob berib, o`zining aqlu salohiyati 
bilan, dunyoviy bilimlarga va tafakkurga erishadilar. Kelajagimiz poydevori bundanda mustahkam 
va boqiy bo`lishini ta’minlab, prezidentimiz ishonchini ko`zlangandan ham yuqoriroq qilib Vatan 
oldidagi farzandlik burchini oqlaydilar.