- Nawayi ma’mleketlik ka’nshilik instituti No’kis Filiali Energetika fakulteti 1-basqish studenti Tajibayev Beriktin` Kepler Nizamlari temasinda tayarlag’an o’z betinshe jumisi
Planetalar atlari quyashqa salistirma aralig’i Quyash sisteması daǵı planetalar haqqında maǵlıwmatlar
№
|
Сайёра
|
Қуёшдан узоқлиги, млн км
|
Диаметри,
км
|
Қуёш
атрофида
айланиш
даври
|
Ўз ўқи атрофида айланиш даври
|
Табиий
Йўлдош-лари
сони
|
1.
|
Меркурий
|
57,91
|
4878
|
88 сутка
|
59 сутка
|
-
|
2.
|
Венера
|
108,21
|
12100
|
225 сутка
|
243 сутка
|
-
|
3.
|
Ер
|
149,6
|
12712
|
365,25 сутка
|
24 соат
|
1
|
4.
|
Марс
|
227,94
|
6776
|
687 сутка
|
24,5 соат
|
2
|
5.
|
Юпитер
|
778,3
|
142600
|
12 йил
|
10 соат
|
>50
|
6.
|
Сатурн
|
1429,3
|
120200
|
29,4 йил
|
10 соат
|
>30
|
7.
|
Уран
|
2871,0
|
52300
|
84 йил
|
16,2 соат
|
15
|
8.
|
Нептун
|
4504,4
|
50100
|
165 йил
|
16 соат
|
2
| Quyashqa jeń jaqın hám kishi bolǵan Merkuriy sırtın hawa qorshap turmaydı, yaǵnıy onıń átirapı boslıqtan ibarat. Sol sebepli de bul planeta sırtında kúndiz ortasha 345°C ıssı, keshesi yesa 80°C suwıq boladı. - Quyashqa jeń jaqın hám kishi bolǵan Merkuriy sırtın hawa qorshap turmaydı, yaǵnıy onıń átirapı boslıqtan ibarat. Sol sebepli de bul planeta sırtında kúndiz ortasha 345°C ıssı, keshesi yesa 80°C suwıq boladı.
- Quyashdan uzaqlıǵı boyınsha ekinshi orında turatuǵın Venera planetası tiykarınan karbonat angidrid (C02) gazı menen oralǵan. Planeta sırtında onıń qısıqlıǵı Jer sırtı daǵı hawa qısıqlıǵınan 90 ret úlken. Bul planeta sırtı daǵı temperatura 470°C ge shekem ıssı boladı
- Mars planetası yesa siyrek karbonat angidrid (C02) hám basqa gazlar menen oralǵan. Marsda jıllıq ortasha temperatura 60°C suwıq. Ol jaǵdayda basqa planetalardagiga salıstırǵanda turmıs ushın anaǵurlım sharayat bar. Sonday bolsa -de, Marsda da tiri janzatlar bar ekenligi anıqlanbaǵan.
Сатурн - Saturn-áyyemgi Rimdiń «Waqıt hám táǵdir xudosi» atı menen ataladı. Shıǵısda Saturn atı menen júritiledi. 1781-jılǵa shekem quyash sistemasınıń aqırǵı planetası esaplanıp kelingen. Sebebi, bul planeta qurallanbaǵan kóz menen kóriw múmkin bolǵan aqırǵı planeta esaplanadı. Úlkenligi tárepinen Yupiterdan keyin ekinshi orında turadı. Onıń átirapında yeni 60 mıń kilometrgeshe, qalıńlıǵı 10 -15 km ge shekem jetetuǵın halqası bar. Halqa muz kristallari, shań hám ólshemi 10 m ge shekem baratuǵın basqa qattı denelerden shólkemlesken. Saturnning 31 tábiy joldasi bar.
Уран - Uran planetası 1781-jılda V. Gershel tárepinen teleskop járdeminde tabılǵan. 1986 -jılda Uran qasından «Voyadjer - 2» kosmik kemesi ushıp ótkeninen keyin onıń kóp sırları ashıldı. Planeta júdá qalıń (11000 km) hám suwıq (-210°C átirapında ) atmosfera menen oralǵan. Quramında vodorod, geliy hám metan hám de ammiak bólekshelerinen shólkemlesken júzip juretuǵın bultları bar. 1977-1978-jıllarda Uranda 11 ta juqa halqa bar ekenligi anıqlanǵan. Planetanıń 21 tábiy joldasi bar.
KEPLER NIZAMLARI Birinshi nızam : Barlıq planetalar, Quyash átirapında ellips boylap háreketlanadilar. Ellipsning fokuslaridan birinde Quyash jatadı. Planetalarning orbitalari sheńberden kóp parq etpey, ellipslarning ekstsentrisitetlari nolǵa jaqın boladı (sheńberdiń ekstsentrisiteti ye=0 boladı ). Ekinshi nızam : Planetaning radius -vektorı teń waqıtlar ishinde teń ústler sızadı. Кеплернинг учинчи қонуни - Qálegen eki planeta siderik (haqıyqıy ) dáwirleri kvadratlarınıń qatnası, úlken yarım oqları kublarining qatnasına teń, yaǵnıy
- Bul jerde hám - planetalar siderik dáwirlerin, hám lar bolsa olardıń orbitalarining úlken yarım oqların ańlatadı
KeplerDIN’ Nyuton tárepinen ulıwmalastırılǵan (yamasa anıqlastirilg’an) nızamı -
- Bul jerde T1 hám T2 - Quyash átirapında aylanıwshı qálegen eki planetaning siderik yamasa juldız dáwirleri (yaǵnıy Quyash átirapında haqıyqıy aylanıw dáwirleri), M - Quyash massasın, m1 hám m2 - eslatilgan usha eki planetaning massaları, a1 hám a2 lar bolsa - olardıń orbitalari úlken yarım oqların xarakterleydi.
DIQQATLARIN`IZ U`SHIN RAXMET!!! DIQQATLARIN`IZ U`SHIN RAXMET!!!
Do'stlaringiz bilan baham: |
