Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Тошдау андижон филиали

Топшириқни бажариш тартиби.

9 – жадвалдан ва (1)-(4) формулалардан фойдаланиб қуйидагилар 20,21,22-жадвалларда аниқлансин ва иқтисодий таҳлил қилинсин:

1. 
   Хўжаликдаги асосий фондларнинг таркиби ва уларнинг ўзгариши.
   
2. 
   Хўжаликни фонд билан таъминланганлиги.
   
3. 
   Меҳнатни фонд билан қуролланганлиги.
   
4. 
   Фонд қайтими.
   
5. 
   Фонд сиғими.
   
6. 
   Рентабеллик даражаси.
   
7. 
   1 сўм асосий ишлаб чиқариш фондлари ҳисобига олинган фойда.
   

21-жадвал
Хўжаликдаги асосий фондларнинг таркиби ва уларнинг ўзгаришини аниқлаш

№	Асосий фондларнинг турлари	20__й.		20__й.		20__й.		20_й.да 20_й.га нисба-тан, %
		қий-мати, м.сўм	Салмоғи, %	қий-мати, м.сўм	салмоғи, %	қий-мати, м.сўм	салмоғи, %
	Бинолар		15,2		13,8		12,7
	Узатиш мосламалари		8,1		6,3		5,9
	Машина ва жиҳозлар		42,6		46,3		46,8
	Транспорт воситалари		28,8		29,2		30,5
	Хўжалик ва ишлаб чиқариш жихозлар		5,3		4,4		4,1
	Бошқа асосий фонд-лар - жами шундан: - ишлаб чиқариш - ноишлаб чиқариш		100,0		100,0		100,0

22-жадвал
Хўжаликда фонд билан таъминланганлик ва меҳнатни фонд билан қуролланганлигини аниқлаш

№	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	20__й.	20__й.	20__й.	20__й.да 20__й.га нисбатан
	Асосий фондларнинг йиллик ўртача қиймати- жами	м.сўм
	Хўжаликнинг экин майдони	га
	Хўжаликни фонд б-н таъминланганлиги	сўм/га
	Меҳнатни фонд билан қуролланганлиги	сўм/ киши

23-жадвал

Хўжаликда асосий фондлардан фойдаланиш кўрсаткичларини аниқлаш

№	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Й и л л а р			20_й.да 20_й.га нисбатан
			20__	20__	20__	фарқи, (+,-)	фоизда, %
	Ас.фондларнинг йиллик ўртача қиймати-жами шундан:ишлаб чиқариш	м.сўм м.сўм
	Жами айланма фондлар	м.сўм
	Ялпи маҳсулот	м.сўм
	Фойда	м.сўм
	Фонд қайтими	сўм/сўм
	Фонд сиғими	сўм/сўм
	Рентабеллик даражаси	%
	1 сўм ас и/ч фондлари ҳисобига олинган фойда	сўм

13-амалий машғулот. Мавзу: «Қишлоқ хўжалигида инвестициялар ва улардан фойдаланиш самаралиги». (2 соат)

Бозор иқтисодиёти шароитида қишлоқ хўжалигида капитал маблағлар эскирган ёки техник хусусиятларини йўқотган асосий воситалар ўрнига янги ва унумдорлиги юқорисини сотиб олишга, ишлаётганларини қайта таъмирлашга, асосий воситаларни бажариладиган ишларни комплекс механизациялаш мақсадида кенгайтиришга ва шу кабиларга сарфланади. Буларни ичида комплекс механизациялаш мақсадида сарфланадиган капитал маблағлар ўзига хос аҳамиятга эга бўлиб, ушбу маблағлардан фойдаланиш кўрсаткичларига қуйидагилар киради:

1. Сарфланган капитал маблағлар хисобига:
а) меҳнат сарфини камайиши:
МС_к = МС_к.м – МС_м = киши-соат (1)
бунда: МС_км – комплекс механизациялашдан кейинги меҳнат сарфи, киши-соат
МС_м – мавжуд меҳнат сарфи, киши-соат;
б) асосий воситаларни ишлатиш ҳаражатларини камайишидан иқтисод:
И_и.х.к^ас = Х_ишл^к.м – Х_ишл^м = сўм (2)
бу ерда: Х_ишл^к.м , Х_ишл^м – комплекс механизациялашдан кейинги ва мавжуд асосий воситаларни ишлатиш ҳаражатлари, сўм;
в) иш ҳақини тежашдан олинадиган иқтисод:
И_и/х = Х_и/х^к.м – Х_и/х^м = сўм (3)
Х_и/х^к.м , Х_и/х^м – комплекс механизациялашдан кейинги ва мавжуд иш
ҳақи ҳаражатлари, сўм;
г) бошқа ҳаражатларни камайиши хисобига олинадинган иқтисод:
И_бх = Х_б^к.м – Х_б^м = сўм (4)
Х_б^к.м ; Х_б^м – комплекс механизациялашдан кейинги ва мавжуд бошқа
ҳаражатлар, сўм;
д) жами йиллик иқтисод:
И _жами = И_и.х.к^ас + И_и/х + И_бх = сўм. (5)
2. Капитал маблағларни қоплаш муддати:
Қ_м = Қ_к.м / И_жами = йил (6)
Қ_к.м – бажариладиган ишларни комплекс механизациялашга сарфланган капитал маблағлар, сўм.
3. Иқтисодий самарадорлик коэффиценти:
С_к = И_жами / Қ_к.м (7)
4. Олинган натижаларни меёрий кўрсаткичлар билан таққослаш:
Қ_м ≥ Қ_мм (8)
Қ_мм – капитал маблағларни меёрий қопланиш муддати, йил (комплекс механизациялаш бўйича Қ_мм = 6 йил)
С_к ≤ С_к.м (9)

С_к.м - иқтисодий самарадорлик меёрий коэффиценти (комплекс механизациялаш бўйича С_к.м=0,165)

7-Топшириқ. Сут етиштиришга ихтисослашган фермер хўжалигида бажариладиган ишларни комплекс механизациялашга сарфланадиган капитал маблағлардан фойдаланиш кўрсаткичларни ҳисобланг.
Топшириқни бажариш учун керакли маълумотлар.
24-жадвал
Берилган маълумотлар (63 бош сигирлар учун)

Т/р	Кўрсаткичлар	Ўлчов бир-лиги	Мавжуд		Комплекс мех-шдан кейин		Фарқи
			1 бош у-н	Жами	1 бош у-н	жами	+,-	%
1	Комплекс механиза-циялашга капитал маблағлар	м. сўм	-	-	12..
2	Меҳнат сарфи	киши-соат	135		79
3	И/ч ҳаражатлари	м. сўм	22..		19..
	шундан: а) асосий воситаларни иш-латиш ҳаражатлари	м. сўм	13..		11..
	шундан: -иш ҳақи	м.сўм	5..		4..
	-амортизация, жорий таъмирлаш, ЁММ, электр энергия ҳара-жатлари	м. сўм	8..		7..
	б) бошқа ҳаражатлар	м. сўм	9..		8..
4	Йиллик соғиб олинган сут	кг	2500		2760

Ушбу жадвалнинг 3- қатордаги охирги иккита нуқта ўрнига талаба вариант рақамини қўяди. Жадвалдаги баҳолар «шартли» берилган.


Топшириқни бажариш тартиби.
Юқоридаги 23-жадвал маълумотларидан ва (1)-(9) формулалардан фойдаланиб қуйидагилар 24- жадвалда аниқлансин ҳамда иқтисодий тахлил қилинсин:

1. 
   Меҳнат сарфини камайиши;
   
2. 
   Асосий воситалар ишлатиш ҳаражатларнинг камайишидан олинган иқтисод;
   
3. 
   Иш ҳақи тежалишидан олинган иқтисод;
   
4. 
   Бошқа ҳаражатларни камайишидан олинган иқтисод жами йиллик иқтисод;
   
5. 
   Капитал маблағларни қоплаш муддати ;
   
6. 
   Иқтисодий самарадорлик коэффиценти;
   
7. 
   Олинган натижаларни меёрий кўрсаткичлар билан таққослаш.
   

25-жадвал
Хўжаликда комплекс механизациялашга сарфланадиган капитал маблағлардан фойдаланиш кўрсаткичларини аниқлаш

Т/р	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Қиймати (миқдори )
1	Жами капитал маблағлар	Сўм
2	Сарфланган капитал маблағлар хисобига: а) меҳнат сарфини камайиши	киши-соат
	б) асосий воситаларни ишлатиш ҳаражатларини камайишидан олинган иқтисод	Сўм
	в) иш ҳақи тежалишидан олинадиган иқтисод	Сўм
	г) бошқа ҳаражатларни тежашдан олинадиган иқтисод	Сўм
	Жами йиллик иқтисод:	Сўм
3	1 ц сут учун сарфланган меҳнат: - мавжуд	киши-соат
	- комплекс механизациялашдан кейин	киши-соат
4	1 ц сут таннархи: - мавжуд	Сўм
	- комплекс механизациялашдан кейин	Сўм
5	Капитал маблағларни қоплаш муддати	Йил
6	Иқтисодни самарадорлик коэффициенти	%

Хулоса.