Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Тошдау андижон филиали

11-жадвал
Суғориш сувидан фойдаланиш иқтисодий самарадорлигини аниқлаш

№	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Й и л л а р
			20__	20__	20__
1.	Сув манбаидан олинган сув миқдори	млн.м^3
2.	Суғоришга берилган сув миқдори	млн.м^3
3.	Суғориш системаси ФИК	-
4.	Сувдан фойдаланиш коэффициенти	-
5.	1000 м^3 сув ҳисобига олинган: а) ялпи маҳсулот миқдори; б) ялпи маҳсулот қиймати; в) фойда	ц/минг м^3 сўм/минг м^3 сўм/ минг м^3

Топшириқни бажариш тартиби.
7-жадвал маълумотларидан ва (1)- (12) формулалардан фойдаланиб қуйидагилар 8-жадвалда аниқлансин ва иқтисодий таҳлил қилинсин:

1. 
   Суғоришга берилган сув миқдори.
   
2. 
   Сувдан фойдаланиш коэффициенти.
   
3. 
   1000 м³ сув ҳисобига олинган:
   

а) ялпи маҳсулот миқдори;
б) ялпи маҳсулот қиймати;
в) фойда.
10–амалий машғулот. Мавзу: «Қишлоқ хўжалигида меҳнат ресурслари ва улардан фойдаланиш самарадорлиги» (2 соат).
Қишлоқ хўжалигида меҳнат ресурсларидан фойдаланиш иқтисодий кўрсаткичларига қуйидагилар киради:
1.Ишчилар сонининг ўзгариши:
_-⁺ ИС _ўр = ИС^ҳ_ўрт – ИС ^б _ўрт = киши (1)
бунда: ИС^ҳ_ўрт – ҳисобот йилидаги ўртача ишчилар сони, киши
ИС ^б _ўрт –базис йилдаги ўртача ишчилар сони, киши
ИС^ҳ_ўрт = (ИС^ҳ _й.б. + ИС^ҳ_й.о.) / 2 = киши (2)
ИС^б_ўрт = (ИС^б _й.б. + ИС^б_й.о.) / 2 = киши (3)
бу ерда: ИС^ҳ_й.б., ИС^ҳ_й.о., ИС^б_й.б., ИС^б_й.о. – ҳисобот ҳамда базис йилларининг йил бошидаги ва йил охиридаги ишчилар сони, киши
2. Бир ишчи ҳисобига тўғри келадиган хизмат кўрсатадиган майдон:
М^1ишчи_э = М_э / ИС _ўрт = га, м²/киши (4)
бунда: М_э– экин майдони; га, м²
3. 100 га, м² хизмат кўрсатадиган майдонга тўғри келадиган ишчилар сони:
ИС_{100га, м}² = ИС_ўрт / М_х.к = киши / га, м² (5)
4. Меҳнат унумдорлиги:а) 1 ишчи ҳисобига олинган ялпи маҳсулот:
МУ_қ = ЯМ / ИС _ўрт = сўм / киши (6)
б) 1 киши – соат меҳнат сарфи ҳисобига олинган маҳсулот қиймати:
МУ_қ = ЯМ / МС = сўм / киши - соат (7)
бу ерда: ЯМ- ялпи маҳсулоти, сўм
МС- меҳнат сарфи, киши –соат.
6-Топшириқ. Фермер хўжалигида меҳнат ресурсларидан фойдаланиш ҳолатини ва меҳнат унумдорлигини аниқланг.


Топшириқни бажариш учун керакли маълумотлар.
12-жадвал

№	Меҳнат ресурслари турлари	Й и л л а р			20__йда 20__йилга нисбатан
		20__	20__	20__	(+,-)	%
1.	Хўжаликдаги ишчи-ходимлар –жами
	шундан:-эркаклар -аёллар	18 32	18 33	18 33
2.	Ишчилар	12	12	12
3.	бошқарувчи ходимлар	4	4	4
4.	16 ёшгача ўспиринлар	7	7	8

Топшириқни бажариш тартиби.
15-жадвал маълумотларидан ва (1) - (7) формулалардан фойдаланиб қуйидагилар 16,17,18- жадвалларда аниқлансин ва иқтисодий таҳлил қилинсин:
1) 1 ишчи ҳисобига тўғри келадиган хизмат кўрсатиш майдони;
2) 1м² хизмат кўрсатадиган майдон ҳисобига тўғри келадиган ишчи/ сони;
3) 1ишчи ҳисобига олинган иш ҳақи, маҳсулот қиймати, фойда;
4) 1киши-соат меҳнат сарфи ҳисобига олинган иш ҳақи, маҳсулот қиймати, фойда.


13-жадвал
Хўжаликда бир ишчига тўғри келадиган хизмат кўрсатаиш майдон ва 100 га хизмат кўрсатадиган майдонга тўғри келадиган ишчилар сонини аниқлаш

№	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Йиллар			20__ йилда 20__ йилга нисбатан
			20__	20__	20__	(+, - )	%
1.	Ишчилар	киши
2.	бошқарув ходимлар	киши
3.	16 ёшгача ўспиринлар
4.	Йиллик ўртача ишчи - ходимлар сони – жами	киши
5.	Экин майдони	га	73	73	73
6.	1 ишчи ҳисобига тўғри келадиган экинмайдони	га/киши
7.	1га экин майдонгатўғри келадиган ишчи/ сони	киши/га

14-жадвал
Хўжаликдаги меҳнат унумдорлигини аниқлаш

№	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Й и л л а р
			20__	20__	20__
1.	Йиллик ўртача ишчилар сони	Киши
2.	Меҳнат сарфи	минг киши-соат	9..	6..	8..
3.	Ялпи маҳсулот	м.сўм	350..	405..	728..
4.	1 ишчи ҳис.олинган ялпи маҳ-т	сўм /киши
5.	1 киши –соат меҳнат сарфи ҳис олинган ялпи маҳсулот	сўм / киши-соат

Ушбу жадвалнинг 2,3- қаторларидаги охирги иккита нуқта ўрнига талаба вариант рақамини қўяди. Жадвалдаги баҳолар «шартли» берилган.


15-жадвал
Хўжаликда меҳнатресурсларидан фойдаланиш иқтисодий самарадорлигини аниқлаш

№	Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Й и л л а р
			20__	20__	20__
1.	Йиллик ўртача ишчилар сони	Киши
2.	Меҳнат сарфи	м. киши-соат
3.	И/ч ҳаражатлари- жами шундан:-иш ҳақи	м.сўм м.сўм	312.. 138..	570.. 150..	659.. 238..
4.	Ялпи маҳсулот	м.сўм
5.	Фойда	м.сўм
6.	1 ишчи ҳисобига олинган : а) иш ҳақи б) ялпи маҳсулот в) фойда	сўм /киши сўм /киши сўм /киши
7.	1 киши –соат меҳнат сарфи ҳисобига олинган: а) иш ҳақи б) ялпи маҳсулот в) фойда	сўм /киши сўм /киши сўм /киши

Ушбу жадвалнинг 3- қаторидаги охирги иккита нуқта ўрнига талаба вариант рақамини қўяди. Жадвалдаги баҳолар «шартли» берилган.


11-амалий машғулот. Мавзу: «Қишлоқ хўжалигида моддий-техника ресурслари ва улардан фойдаланиш самарадорлиги». (2 соат)

Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини бозор иқтисодиёти талаблари асосида ривожлантириш ва кўпайтиришда машина ва механизмлардан самарали фойдаланиш катта ахамиятга эга. Қишлоқ хўжалик машиналаридан фойдаланиш кўрсаткичларига қуйидагилар киради:

1. Хўжаликни қишлоқ хўжалик машиналари билан таъминланганлик даражаси: М_т.д. = М ^хақ _маш / М ^меъёр _маш х 100 = % (1)
бунда: М ^меъёр _маш - меъёр бўйича хўжаликда бўлиши зарур бўлган машиналар миқдори, дона
_{меъёр меъёр}
М _маш = W_мех х М _{1000 га} = га (2)
бу ерда: W_мех – механизациялашган ишлар йиллик хажми, минг/га
_меъёр
М _{1000 га} – 1000 га тўғри келадиган машиналарни меъёрий миқдори,
дона/минг га;
_хақ
М_маш – хўжаликда хақиқатда мавуд бўлган машиналар сони, дона
3. Тракторлар билан йиллик бажарилган иш хажми:
_йил
W_тр = М _эт.тр х У_1эт.тр = ш.эт.га (3)
бунда: М _эт.тр – эталон тракторлар йиллик ўртача миқдори, дона
_йил
У_1эт.тр – 1 эталон тракторнинг йиллик иш унумдорлиги, ш.эт.га
4. 1 ш.эт.га таннархи:
Т_{1ш.эт.га} = Ҳ^тр_ишл / W_тр = сўм/ш.эт.га (4)
бу ерда: Ҳ ^тр _ишл – тракторларни ишлатиш йиллик харажатлари, сўм
5. Механизациялашган ишлар йиллик хажми:
W_мех = У^см _маш х К_см х Т х М^ўрт _маш = ш.эт.га (5)
бунда: У^см_маш – қишлоқ хўжалик машиналарининг сменали иш унумдорликлари, ш.эт.га