Ўзбекистон Республикаси маданият ва спорт вазирлиги

Рейтинг топшириқлари

1. 
   Арасту “ҳаракат” деганда нималарни ҳисобга олган?
   
2. 
   Арасту “билиб қолиш” деган иборага қандай қарайди?
   
3. 
   Фабулани “ривоят” десак бўладими?
   
4. 
   Қаҳрамонлар ҳаётига таъсир қиладиган воқеалар.
   
5. 
   Кескин бурилиш ёки кутилмаган ҳодисалар дегани нима?
   

Назорат саволлари

1. 
   Ҳаракатнинг бош элементини айтинг.
   
2. 
   Трагик ҳаракатнинг асосини изоҳлаб беринг.
   
3. 
   Санъат асарларида вазиятнинг ўрни.
   
4. 
   Қаҳрамонлар тақдирида тасодифнинг пайдо бўлиши.
   
5. 
   Тасодифийликка муносабатингиз.
   

Фойдаланиладиган адабиётлар

рўйхати

Умумий-услубий адабиётлар

1. 
   И.А.Каримов. Маънавий юксалиш йўлида. Т.;Ўзбекистон, 1998.
   
2. 
   Каримов И. Ўзбекистоннинг ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий ривожланишининг асосий тамойиллари. Т.; “Ўзбекистон”, 1995.
   

Дарслик ва ўқув қўлланмалар

1. 
   Арасту. Поэтика. Ахлоқи кабир. Риторика. “Янги аср авлоди”, 2011.
   
2. 
   Ҳ.Абдусаматов. Драма назарияси. Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти. Т.; 2000.
   
3. 
   Волькенштейн С. Драматургия. М.; “Наука”, 1974.
   

Қўшимча адабиётлар

1. 
   И.А.Каримов. “Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида”. Т.; Ўзбекистон. 2011.
   
2. 
   Ҳақиқат манзаралари. Т.; “Янги аср авлоди”, 2011.
   

3. Ҳаракатнинг асосий унсурлари

1. 
   Арасту қонуний деган уч ҳолат тафсили
   
2. 
   Арастунинг драма тузилишига қўйган талаблари
   

Арасту “Поэтика” асарида, шоир ўз ижодида энг яхши натижаларга қандай усуллар билан эришиши ҳақида гапиради: “Шоир рассомга ўхшаб тақлидчи экан, қуйидаги уч ҳолатдан бирига тақлид қилиши, яъни ё у ҳодисаларни қандай бўлса, шундай ёки улар ҳақида нима дейилаётгани ва ўйланаётгандек, ёхуд улар қандай бўлиши лозимлиги ҳақида тасаввур юритиши лозим бўлади”.

Бу уччала ҳолатни Арасту қонуний деб ҳисоблайди. Санъатдаги ёлғон агар бундай тасвирга ҳалақит бермай, аксинча ёрдам берса, у буни маъқуллайди. Бу ҳолатда бадиий асар мантиқий жиҳатдан ютқазади, аммо бадиий ҳақиқат ва бадиий таъсирдан ютади. Арасту характерларнинг ҳаққонийлигини, уларни ҳаракатда изчиллигини ёқлаб келди.
Арасту ташқи белгиларда эмас, балки эҳтимоллик ва зарурийлик талабларига кўра ҳаётий материални алоҳида ижодий ташкил қилишда поэтик асосни кўради. Файласуфнинг ёзишича, асар сюжет ёки фабула ривожини очиб бериши лозим бўлган, бошланиш, ўрта ва интиҳога эга бўлиши фабула эса ўз ривожи давомида ботиний бирликка эга бўлиши ва “бунда бир бутун ҳаракат тасвири бўлиши зарур бўлади. Поэтик (ижодий) тана воқеликнинг шунчаки таъкиди эмас, балки ижод маҳсули бўлиши керак”. Арастунинг таъкидлашича, “макондаги тартиб, мутаносиблик ва муқаррарлик” гўзалликнинг бош шакллари ҳисобланади.
Ботиний бирлик, сюжет, композиция, характерлар ривожидаги ҳаракат бирлиги талаби - Арастунинг драма тузилишига қўйган талабларидан, унинг поэтикасидаги бош масала ҳисобланади. Ҳаракат бирлиги драманинг ички яхлитлиги, ундаги ривожланиш изчиллигига ҳалақит берадиган барча жиҳатларни бартараф этишдан иборат бўлади.
Арастунинг “Поэтика” асари ниҳоятда қимматли назарий қоидалар тақдим этди ва драма назарияси соҳасида истиқболда самарали тадқиқотлар олиб боришга кенг йўл очди.