Ўзбекистон республикаси олии ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

Фигуранинг марказий қисми таҳлили (бош ёки унинг ўрнини босувчи қисм)
Агар бош ўнгга қараган бўлса, фаолиятга бўлган барқарор интилиш, ҳаракатчанликни билдиради. Бунда режалаштирилган, ўйланган барча фикрлар амалга оширилади ёки гарчи охиригача етказилмасада, уни амалга оширишга киришилади.
Бош чап тарафга қаратиб чизилган бўлса, рефлексия, ўзини бошқалар қандай идрок қилишлари ҳақида ўйлаш, фикрлашга мойиллик. Бундай синалувчилар ҳаракат кишилари эмас, улар ўйлаганларининг бир қисминигина амалга оширадилар. Баъзида бу шахснинг фаол ҳаракат қилишдан чўчиши, қатъиятсизлик сифатида қаралади (бироқ буни бошқа йўллар орқали текшириш лозим).
«Анфас» ҳолати, яъни бош расм чизаётган шахс томонга қарата чизилган бўлса, бу ҳолат эгоцентризм сифатида талқин этилади.
Агар бош кисмда сезги органларига мос деталлар акс эттирилса, яъни қулоқ, оғиз, кўз - булар ахборот олишга қизиқувчанлик, атрофдагиларнинг ўзи ҳақидаги фикрларига аҳамият беришлик, деб қаралади.
Қисман очиқ оғиз-тил билан уйғунлашган ҳолда бироқ, лаблар аниқ чизилмаган ҳолда тасвирланса, кучли нутқий фаоллик (ҳаддан зиёд кўп гапириш) сифатида, лаблар аниқ чизилса, сезгирлик сифатида баҳоланади.
Тил ва лабларсиз, айниқса, қаттиқ бостириб чизилгаи очиқ оғиз қўрқинч ва ташвиш, ишончсизлиқнинг осон юзага келишидан; тишлар билан тасвирланган оғиз - вербал агрессия, кўпчилик ҳолларда ҳимоявий агрессия (шахсга қаратилган салбий мурожаатга нисбатан қўполлик қилиш, ғижиниш, сўкиниш кабилар)дан дарак беради.
Шуни таъкидлаш лозимки, болалар ва ўсмирлар учун оғизни думалоқ шаклда тасвирлаш хосдир. Бу эса, синалувчидаги қўрқинч ва хавотирланиш ҳолатларини билдиради.
Расмда тасвирланган кўзларга алоҳида аҳамият бериш зарур. Агар кўз қорачиғи алоҳида урғу билан чизилса - бу инсонга хос бўлган қўрқув кечинмасининг белгиси саналади. Бунда киприкларнинг бор ёки йўқлигига ҳам аҳамият бериш зарур. Киприклар хулқ-атворнинг намойишкорона - жазава усули. Эркаклар расмларида киприклар тасвирланса, уларда аёллар характерига хос сифатлар мавжудлигидан даракдир. Шунингдек, киприклар синалувчининг атрофдагиларни ўз ташқи чиройи, кийиниш услуби билан лол қолдиришга интилиши, бу жиҳатларга катта эътибор билан қарашини билдиради.
Агар расмнинг бош қисми бутун фигура ўлчамига нисбатан катта бўлса, синалувчи ўзидаги ва атрофдаги кишилардаги фикрлаш, эрудицияни қадрлашидан дарак беради.
Баъзи холларда бошда қўшимча деталлар, масалан, шох тасвирланиши мумкин. Шохлар - ҳимоя ва агрессия тимсоли бўлиб, бошқа белгилар (тирноқ. дағал жун, игна) билан биргаликда тасвирланса, бу тажовузкор характер, спонтан ёки ҳимоявий агрессия эканлигини билдиради. Ҳайвондаги патлар ўзини безаб кўреатиш, ўзини оқлашни намойиш қилишга мойиллик бўлса, ёл, жун ва шунга ўхшаш соч турмаклари - ҳиссиёт, ўз жинсини таъкидлаш, ўзининг жинсий ролига эътиборни қаратиш белгиси ҳисобланади.

Фигуранинг таянч қисмлари таҳлили (оёқлар, панжа, баъзида постамент)

Бунда асосий эътибор бу қисмнинг бутун фигура ва шакл ўлчамлари нисбатига. оёқ қисмининг тана билан қандай бирлашишига, оёқлар ҳамда панжаларнинг қайси томонга йўналтирилганлигига қаратилиши зарур. Агар оёқлар тана билан аниқ, пухта бириктирилса, бу қарор қабул қилишнинг асослилиги, ўйланганлиги, рационаллик белгиси; агар бирлаштириш палапартиш заиф бўлса, ёки умуман бирлашмаган бўлса ёки оёқ, асос умуман бўлмаса бу юзаки фикрлаш, хулоса чиқаришга енгил-елпи қараш, баъзида қарор қабул қилишнинг импульсивлигидан дарак беради. Оёқ, панжа шаклларининг бир хиллиги ва бир томонга йўналганлиги - қарор қабул қилишнинг конформлиги (мустақил эмаслиги), оддийлиги, стандартлиги ҳисобланади. Бу деталларнинг шакли ва ҳолатидаги ҳар хиллик, аксинча, фикр ва установкаларнинг ўзига хослиги, мустақиллиги, баъзида ижодийлик белгиси.