Ўзбекистон республикаси олии ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

Ҳаддан ташқари катта тана - қондирилмаган эҳтиёжлар, хоҳишлар мавжудлигидир. Квадрат тана жасурлик белгиси. Жуда кичик тана- камситилиш, арзимаслик ҳисси.
Юз - дунёга муносабатни билдиради. Юз бўрттирилган бўлса - бошқалар билан муносабат, ўз ташқи кўриниши ҳақида кучли ўйлашни билдиради. Юз шляпа билан беркитилган бўлса ёки зонт ёпиб турган бўлса ёки чизилмаган бўлса - ёқимсиз таъсирлардан қочишга интилишдир.
Катта, штрихланган кўзлар - қўрқув, ташқи муҳитни назорат қилишни билдиради.
Кичнк кўзлар - нуқталар (таёқчалар) - ўз оламига ғарқ бўлиш, визуал стимуллардан қочишни билдиради. Киприклар - ноз-карашма, намойишкороналикни билдиради.
Катта қулоқлар - Танқидга сезгирлик, атрофдагиларнинг яхши фикрлашидан манфаатдорлик. Кичик қулоқлар, қулоқларнинг йўқлиги - танқиддан қочиш, ўзи ҳақида ёмон сўз эшитишдан қочишни билдиради.
Қўл-оёқлар - шахслараро муносабатлар ўзаро таъсирининг символи. Катта очилган қўллар, кафтлар олдинга йўналган бўлса очиқлик, харакатга интилишни билдиради. Агар кўллар билак атрофида елкага нисбатан кенгроқ бўлса - бу ҳаракатлардаги импульсивликни билдиради. Агар қўллар танадан алоҳида тасвирланган бўлса — расм чизувчи тана импульсларини назорат қилолмайди. Қўллар орқага қилинган бўлса - ён беришни хохламаслик, аммо тажовуз назорат остидалигини билдиради. Жуда узун қўллар - катта иззат-нафс. Қўллар таранг зўриқиб ва танага ёпишган бўлса - ригидликни, имиллаганлик, тарангликни кўрсатади. Қўлларни йўқлиги - мулоқот қилишни хоҳламаслик, ўзининг ноадекватлик ҳиссини билдиради. Бармоқлар ҳиссиётларни, кўпинча тажовузни ифодалайди. Алоҳида чизилган катта бармоқлар - сиқилган тажовузкорликни кўрсатади.
Экспозицияни ўзгартириш
«Ёмғир остидаги одам» расмида «Одам» расмига нисбатан одатда, аҳамиятли фарқлар аниқланади. Экспозиция қандай ўзгарганлигини кўриш муҳим. Масалан, агар одам кетаётган ҳолда тасвирланган бўлса, қийин ҳаётий вазиятлардан кетиш, ёқимсиз вазиятлардан қочиш тенденцияси борлиги билан боглиқ бўлиши мумкин (айниқса, агар одам қуш учадиган баландликдан кузатилаётгандек қилиб тасвирланган бўлса).
«Ёмғир остидаги одам» фигураси қоғознинг юқори қисмида тасвирланиши синалувчини ҳақиқатдан қочишга мойиллигини, оёқ остидаги асос (таянч)ни йўқотиш, фантазия қилиш типидаги ҳимоя қилиш механизмининг мавжудлигини, кўпинча ўзини оқламаган ортиқча оптимизмга мойиллигини тахмин қилиш мумкин.
Фигуранинг профилда (ёнидан) ёки орқаси билан турган ҳолати дунёдан кечиш, ўз ўзини ҳимоя қилишга интилишни кўрсатади. Қоғозни пастидаги тасвир депрессив тенденцияларнинг, ҳимоя қилинмаганлик ҳиссининг мавжудлигини билдириши мумкин. Бошқа ҳолларда шарҳлашда «Одам» методикасига асосланиш керак. Масалан, чапга сурилган тасвир, хатти-ҳаракатдаги импульсивлик билан боғлиқ бўлишини, ўтмишга ориентация қилиш билан боғлиқликни, баъзи ҳолларда онага боғлиқликни билдиради. Ўнгга сурилган тасвир, атрофдагиларга йўналганлик мавжудлигини, отасига боғлиқлик ҳам бўлиши мумкинлигини кўрсатади.
Фигуранинг трансформацияси
Фигура ўлчамини катталаштириш гоҳида нохушликлар таъсирида ўзини сафарбар этадиган, ўзига ишончи ортган ва ўзини кучлироқ ҳис қилаётган ўсмирларда кўринади. Фигурани кичиклаштириш синалувчи ҳимоя ва хомийга эҳтиёж сезаётганда, ўз шахсий ҳаёти учун жавобгарликни бошқаларга ўтказмоқчи бўлишга интилиш ҳолларида юзага келади. Кичкина фигурачалар чизаётган болалар одатда, ўз ҳисларини намоён қилишга уялишади ва уларда одамлар билан муносабатларда маълум бир ўзини тўхтатиб туриш тенденцияси борлиги кузатилади. Улар стресс натижасида депрессив ҳолатларга тушиши мумкин. Қарама-қарши жинсдаги одамни чизиш қийин вазиятларда ўз муносабатларини билдиришда атрофидаги яқинлари (онаси, бувиси) орасидан аниқ бир одамни хулқ-атвор программасининг типини ишлатиш мавжудлигини кўрсатади. Ёшни ўзгартирганлиги ҳаётий қийинчиликлар шароитида одамни ўзини ўзи ҳис қилишини кўрсатади.
Агар «Ёмғир остидаги одам» расмида фигурани ифодалашда танани бирор қисми (оёқлар, қўллар, қулоқлар, кўзлар) тушириб қолдирилган бўлса, бу ҳимоя механизмларининг ўзига хослигини ва Эго реакцияси намоён бўлиши хусусиятларини кўрсатади.
Кийим функцияси - «Балолардан ҳимояланишни шаклланиши». Кийимнинг кўп бўлиши қўшимча ҳимояга эҳтиёжни кўрсатади. Кийимни йўқлиги хулқ-атворнинг маълум стереотипларини рад қилиш, жавоб қайтаришдаги импульсивлик билан боғлиқ.