Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги

3-масала

2005 йилдa шартли мамлакатда қуйидаги ишсизлик кўрсаткичлари мавжуд эди: - фрикцион - 3%; таркибий -3%; даврий -10%.
Номинал ЯИМ 27600 пул бирлигини ташкил этди, Оукен кoэффициенти эса 2,5% га тенг. ЯИМнинг узилиши миқдорини аниқланг.

Ечиш:

Ҳақиқий ишсизлик даражаси қуйидагича топилади:
фрикцион (3%) + таркибий (3%) + даврий (10%) = 16%
Табиий ишсизлик даражаси қуйидагича топилади:
фрикцион (3%) + таркибий (3%) = 6%
Потенциал ЯИМни Оукен қонунининг математик кўринишидан фойдаланган ҳолда топамиз:

Ҳақиқий ЯИМ = потенциал ЯИМ х(1 – (U₁ – U₂) x k )
^100% _,
бу ерда,
U₁ – ҳақиқий ишсизлик даражаси;
U2 – табиий ишсизлик даражаси;
k - Оукена кoэффициенти.

Маълумотларни формулага қўйиб, потенциал ЯИМни топамиз.

27600 = Потенциал ЯИМ х 0,75

Потенциал ЯИМ = 27600 / 0,75 = 36800 (пул бирл.)

Агар ҳақиқий ишсизлик табиий даражадан ошмаса, ЯИМ 36800 пул бирлигини ташкил этар эди. Даврий ишсизлик мавжудлиги сабабли иқтисодиѐт 9200 пул бирлиги (36800-27600) қийматидаги ЯИМга эга бўла олмаган.

4-масала

Иқтисодиѐтда табиий ишсизлик даражаси – 6%, ҳақиқий ишсизлик 10%ни ташкил этади. Ишлаб чиқариш ҳажми - 600 млн.сўм. ЯИМнинг ишсизлик даражасининг ўзгаришига таъсирчанлиги кoэффициенти 3 га тенг. ЯИМ узилишини aниқлaнг.

Ечиш:

Оукен қонунига кўра: (Y – Y*) / Y* = -β (у – у*).
(Y – Y*) : Y* = -3 (0,1 – 0,06) = -0,12 ѐки 12%.
(600 – Y*) : Y* = 0,12 => Y* = 682 млн. сўм.
Демак, ЯИМнинг узилиши даврий ишсизлик билан боғлиқ, у қуйидагини ташкил этади: Y – Y* = 600 – 682 = -82 млн. сўм.

Мустақил ишлаш учун масалалар

1. 
   Иқтисодиѐт қуйидаги маълумотлар билан ифодаланган: аҳолининг умумий сони 650 киши, меҳнатга лаѐқатли бўлмаган ѐшдаги аҳоли сони 140, ишсизлар сони 19, ишчи билан банд аҳоли сони 380 бўлса ишсизлик даражасини топинг.
   

2. 
   Аҳоли сони 200 млн киши. Иш билан бандлар сони 112 млн. киши, меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги аҳоли сони 160 млн. киши, фрикцион ишсизлар 6 млн. киши, таркибий ишсизлар 2 млн. киши, даврий ишсизлар эса 5 млн. кишини ташкил этган. Ишсизликнинг ҳақиқий даражаси унинг табиий даражасидан 4 %га юқори. Потенциал ЯИМ 2500 шартли бирликка тенг. ЯИМнинг циклик ишсизлик динамикасига таъсирчанлик коэффиценти 2,5. Топилсин:
   

А) ишсизликнинг ҳақиқий даражаси; Б) ҳақиқий ЯИМ ҳажми.

3. 
   Ишсизликнинг табиий даражаси 6 %, ишсизликнинг ҳақиқий даражаси 7,33 %, потенциал ЯИМ йилига 3 %га ўсади, ЯИМнинг даврий ишсизлик динамикасига таъсирчанлиги коэффиценти 3 га тенг. Кейинги йилда таббий ишсизлик даражасида ресурсларнинг тўлиқ бандлилиги таъминланиши учун ишлаб чиқаришнинг ҳақиқий даражаси қандай суръатда ўсиши лозим?
   

4. 
   Ишсизликнинг табиий даражаси 5 %, потенциал ЯИМ 40 млрд. сўм, ишсизлар сони 1 млн. киши, иш билан бандлар 14 млн. киши. Топилсин:
   

а) ишсизликнинг ҳақиқий даражаси; б) ЯИМнинг нисбий ва мутлақ узилиши; в) Ҳақиий ЯИМ ҳажми.

5. 
   Ишсизлик даражаси 8 %, ишчи кучи сони 10 млн. киши, аҳоли сони 19 млн.киши, ишсизликнинг табиий даражаси 5 %.
   

Топилсин:
а) ишсизлар сони;
б) ЯИМнинг нисбий ва мутлақ узилиши.