Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги бухоро давлат университети

Rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiy o‘sish tarixini tadqiq etish uchun 1971-yilda Nobel mukofotiga sazovor bo‘lgan amerikalik мashhur iqtisodchi Saymon Kuznets iqtisodiy o‘sishga:

• “Xo‘jalikning aholining tobora ko‘proq va xilma-xil ehtiyojlarini tobora samaraliroq texnologiyalar yordamida va ularga mos tushadigan institutsional va mafkuraviy o‘zgarishlar yordamida ta’minlaydigan qobiliyatining uzoq muddatJi ortishi” degan ta’rif bergan. S.Kuznetsning fikriga ko‘ra, iqtisodiy o‘sishning uchta asosiy belgisi bor:
• milliy mahsulotning doimiy o‘sishi natijasida ehtiyojlarning tobora ko‘proq hajmini qondirish imkoniyati; - o‘sishning asosi, uning yetarli bo‘lmasa ham zarur bo‘lgan sharti sifatidagi texnika taraqqiyoti;
• o‘sish salohiyatini to'laroq amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan institutsional, harakat va mafkuraviy o‘zgarishlar.

S.Kuznetsning iqtisodiy o‘sish modeli

• Iqtisodiy o‘sish = Milliy mahsulotning ortishi + Texnika taraqqiyoti + Institusional va mafkuraviy o'zgarishlar

• Iqtisodiy o‘sish kapital ortishi bilan ish kuchi ko‘payishi o‘rtasidagi nisbatga, ya’ni kapital bilan qurollanishdagi o'zgarishga bogliqdir. Agar kapital aholi ko‘payishiga nisbatan tezroq ortadigan bo‘lsa, har bir xodimning kapital bilan qurollanishi ishlab chiqarish samaradorligi va jon boshiga daromadning asosi sifatida ko‘payib boradi.
• Aksincha, aholining ko‘payishi kapital ortishidan ildamroq bo‘lsa, mehnat faoliyatiga kirishayotgan ish kuchi kamroq kapital bilan ta’minlangan bo‘ladi. Buning oqibatida mehnat unumdorligi kamayishi hamda milliy mahsulot o‘sishining suratlari pasayishi mumkin. Ya’ni iqtisodiyotning o‘sish qobiliyati manbai jamg‘armalar bo‘lgan kapital jamg‘arilishi sur’atlariga bog‘liqdir.

• Jamg ‘armalar - odamlar kelajakdagi xaridlari, kelajakdagi ehtiyojlarini qondirish uchun jamg‘ariladigan pul daromadlarining bir qismidir. Ular mavjud daromad bilan iste’mol xarajatlari o‘rtasidagi farqdir. Jamg‘armalar, o‘z navbatida, daromad darajasi va iste’mol darajasiga bog‘liqdir.
• Iste ’mol - ehtiyojlarni qondirish maqsadida mahsulotlar, buyumlar, ne’matlar, tovarlar, xizmatlardan foydalanish, ularni iste’mol qilishdir.
• Shuning uchun iqtisodiy o‘sish nazariyalarida kapital jamg‘arilishi yuksak darajasini ta’minlaydigan jamg‘armalaming eng maqbul darajasi tadqiq qilinadi. U barqaror va mutanosib o‘sishni ta’minlaydi.