Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги бухоро давлат университети

Yopiq iqtisodiyot va kichik ochiq iqtisodiyot modellari kabi oldingi modellar ma'lum bir vaqtda iqtisodiyotning statistik ko'rinishini ta'minlaydi.

Yopiq iqtisodiyot va kichik ochiq iqtisodiyot modellari kabi oldingi modellar ma'lum bir vaqtda iqtisodiyotning statistik ko'rinishini ta'minlaydi.

Solou o'sish modeli bizga tejashning vaqt o'tishi bilan iqtisodiyotga qanday ta'sir qilishini dinamik ko'rish imkonini beradi.

Daromadlar va ishlab chiqarish quvvatlari o‘sishi sur’atlarining muvozanat tenglamasiga

Daromadlar va ishlab chiqarish quvvatlari o‘sishi sur’atlarining muvozanat tenglamasiga

I*1/a= Ib

bo‘Iganda erishiladi. Bu tenglama yechimi orqali quyidagi natijaga ega bolamiz. у/i = ap Tenglamaning chap qismida investitsiyalaming yillik o‘sish sur’ati turadi, u ishlab chiqarish quvvatlarining o‘sishi yordamida to‘liq bandlikni ta’minlash uchun ap yillik sur’at bilan o‘sishi lozim. Shunday qilib Domar modeli investitsiyalar doimiy o‘sishi lozim bo‘lgan sur’at (temp) ni aniqlash imkonini beradi. Bu sur’at (temp) milliy daromadda jamg‘armalar ulushi va investitsiyalami o‘rta samaradorligi bilan to‘g‘ri bog‘langan. Masalan, agar jamg‘arish moyillik a = 20% teng bo‘lsa, kapitalni unumdorligi esa p = 33%, kapitalni balanslashgan o‘sish meyori 6,6% tashkil etish kerak. Y = 0,2 x 0,33 = 0,066 yoki 6,6%

Modelni qurish: tovarlar bozori taklifi

1-жадвал

Biz ishlab chiqarish funktsiyasidan boshlaymiz va doimiy daromadni qabul qilamiz.

Y=F(K,L) shuning uchun… zY=F(zK,zL) z=1/L ni belgilash orqali biz har bir ishchi funksiyasini yaratamiz.

Y/L=F(K/L,1) Shunday qilib, bir ishchiga to'g'ri keladigan ishlab chiqarish kapitalning bir ishchiga to'g'ri keladigan funktsiyasidir.

Buni y=f(k) shaklida yozamiz.

R. Xarrod modelining maqsadi

• Iqtisodiyot o‘sishining trayektoriyasini o‘rganish hisoblanadi. Shuning uchun uning asosini akselerator nazariyasi tashkil etib, u investitsiyalar o‘sishini bunga sabab bo‘lgan daromad o‘sishiga nisbatini aniqlash imkonini beradi. Bunday xususiyatlardan shu natija kelib chiqadiki, Y. Domar mos davlat siyosati bilan bog‘liq bo‘lgan avtonom investitsiyalar bilan ish olib borgan bo‘Isa, R.Xarrod esa - milliy daromad o‘sishi bilan bog‘liq ishlab chiqarish investitsiyalari bilan ish olib borgan.

• Akselerator nazariyasi - investitsiyalarning kutilayotgan ishlab chiqarish hajmi o‘zgarishiga bog‘Iiqligini tavsiflovchi nazariyadir.
• Akselerator tamoyili dastlab davrlar nazariyasi doirasida ishlab chiqilgan bo‘lib, investitsiyalarning iste’mol talabi harakatiga reaksiyasi orqali iqtisodiy inqirozlami tavsiflagan. Bunday bog‘liqlikda akselerator nazariyasini XX asr boshida fransuz iqtisodchisi A. Afitalyen va amerikalik iqtisodchi J.Klark rivojlantirishgan. Bu nazariyaga muvofiq talabning (yoki daromadlaming) o‘sishi investitsiyalaming o‘sish darajasiga tezlashtiruvchi (akselerator) sifatida ta’sir etadi.

• Faraz qilamizki, qandaydir korxona o‘zining mahsulotiga mavjud talabni 10 ta mashinadan foydalanib qondiradi, ulardan bittasi har yili yangisi bilan almashtiriladi. Agar talab 20% ga oshsa korxona bu talabni qondirish uchun 2 ta yangi mashina sotib olishi kerak bo‘ladi. Shunday qilib akselerator ishlab chiqarish o‘sishi bilan investitsiyalar o‘sishi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatadi: ishlab chiqarish hajmi o‘zgarishiga javob ravishda yangi investitsiyalar qanchaga o‘sadi. Ishlab chiqarish va investitsiyalar darajalarida o‘zgarishlaming bunday teskari bogliqligi J. Keynsda umuman yo‘q edi.