Збекистон республикаси олий

B
А 0
= а T ⁴
,


^(5.33)

бу ерда а – атмосферанинг нурланиш қобилиятини характерловчи кўрсаткич (а<1) бўлиб, сув буғи миқдори, булутлар миқдори ва баландлигига боғлиқ, Т
– ҳаво ҳарорати (одатда 2 м баландликда). Д .Брентнинг қуйидаги эмпирик формуласи энг кенг қўлланилади:

^{BА = а T0}4 ^{( а1 + b1 )
(5.34)}

^б
учрашма нурланиш ортади, чунки нурлайди . Ўрта кенгликлардаги ўртача жадаллиги 0,21-0,28 кВт/м ²,
^{у ерда a=0,526, b=0,065, е – сув буғининг парциал босими (гПа).
Булутлиликнинг кўпайиши билан}
булутларнинг ўзи энергияни кучли
текисликларда учрашма нурланишнинг
Ер нурланишини ютадиган ва учрашма нурланишни нурлайдиган атмосферадаги газ – сув буғидир . У 5,5-7,0 мкм ва 17 мкм дан узунроқ спектрал диапазонларда инфрақизил радиацияни кучли ютади . 8,5-12 мкм тўлқинлар диапазонида сув буғи инфрақизил радиацияни деярли ютмайди . Бу тўлқин узунликлар диапазони атмосферанинг шаффоф ойнаси деб аталади ва бу “ойна”дан ер сирти нурланиши космик фазога чиқиб кетади .

Сув буғидан ташқари инфрақизил радиация оқимига карбонат ангидрид ва озон таъсир кўрсатади .
Учрашма нурланиш атмосферанинг қуйи қатламларидаги намлик ва ҳароратга кучли боғлиқ .
Учрашма нурланиш ер сирти нурланиши каби яққол ифодаланган суткалик ва йиллик ўзгаришларга эга эмас .
Ер сирти нурланиши ва атмосферанинг учрашма нурланиши орасидаги фарқ эффектив нурланиш деб аталади:
^{Вe= В0 - 6ВА , (5.35)
бу ерда 6ВА- атмосферанинг учрашма нурланиши .}
Атмосферанинг учрашма нурланиши одатда ер сирти нурланишидан кичик бўлади, шу сабабли В_e>0, яъни эффектив нурланиш ер сирти йўқотган исиқликни ифодалайди . Камдан-кам ҳоллардагина атмосферанинг қуйи қатламларида ҳароратнинг кучли инверсияси ва намликнинг катта қийматлари кузатилса, В_e<0 бўлади ва ер сирти атмосферадан иссиқлик олади . Эффектив нурланиш ер сиртининг ҳарорат режимига катта таъсир кўрсатади, қор эришида, туманлар ва радиацион совишлар ҳосил бўлишида катта рол ўйнайди .
Эффектив нурланиш атмосферадаги сув буғи миқдорига ва булутлиликка боғлиқ . Сув буғининг миқдори ва булутлилик ортиши билан эффектив нурланиш камаяди, чунки атмосферанинг учрашма нурланиши ортади .
Ўрта ҳисобда ўрта кенгликларда ер сирти йиғинди радиациянинг ютилишидан ҳосил бўлган иссиқликнинг таҳминан ярмини эффектив нурланиш орқали йўқотади .
Эффектив нурланишнинг йиллик ўзгариши булутсиз атмосферада ва жанубийроқ кенгликларда яққол ифодаланган бўлади (5.2-жадвал).