Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

Qurilmaning yangiligi va boshqa shu turdagi qurilmalardan farqi.
(3.1 – rasm) Loyixaning asosiy maqsadi quyosh energiyasidan foydalanib, elektr 
energiyasini ishlab chiqarishga asoslangan qurilmalar majmuidan foydalaniladi. 
Bugungi zamonaviy quyosh reaktorlari issiqlik yig‘ishga mo‘ljallangan. Biz taklif 
qilayotgan qurilma shu issiqlik energiyasini elektr energiyasiga aylantirishning 
yangi zamonaviy talablarga javob beradigan shakli xisoblanadi. Qurilma sferik 
ko‘zgular yordamida quyosh radiatsiyasini yig‘adi va uni elektr energiyasiga 
aylantiradi. Bu turdagi boshqa qurilmalardan farqi FIK ni oshirish maqsadida 
reaktorni qo‘zg‘almas joylashtirib, siklni aylanishini taminlash uchun bitta suv 

---

48
nasosidan foydalanilgan. Ikkilamchi suv nasosi o‘rniga tutash idishlardan 
foydalanilgan. Agar bu usulda qurilmani yig‘ilsa FIK 10 % dan 20 % gacha oshadi. 
Erishilgan natijalar. Quyosh energiyasi radiaktsiyasining O‘zbekiston 
xududidagi yillik o‘rtacha qiymati 
11

10
4
W 
va quyoshli kunlar o‘rtacha 300 kunni 
tashkil qilishini hisobga olib o‘rtacha bir kunda 10 soat quyoshli kun bo‘ladi deb 
hisoblasak (Qurilmaning foydali ish koeffitsienti o‘rtacha 20 – 25% ga teng).
1 m
2
li sferik ko‘zgu yordamida quyidagi natijalarga erishamiz: 
1) Quyosh radiatsiyasining davomiyligi (o‘rtacha hisobda bir yil uchun): 
t 

300

10

3600 

108

10
5
s 
 
 
2) Quyosh radiatsiyasining t vaqt ichida bajaradigan ishi: 
A 

P 

t 

11

10
4

108

10
5

11880

10
8
J 
3) Bir yillik o‘rtacha energiya: 
Agar qurilma 25 % FIK bilan ishlasa u holda 
(3.5) formuladan foydalanib 

 

A
foydali 
A
umumiy 
 

100 
0 
0 
(3.5) 
A 

1 

A 
 

297 

10
9
J 
foydali 
4 
butun 
 
4) Bitta 1 m
2
li sferik ko‘zgu yordamida olinadigan 1 kunlik elektr energiya: 
A
foydali 
2970 

10
8
8
A
0 


300 
300 

9,9 

10 J 
5) Bir xonadon o‘rtacha bir kunda taxminan 5 – 10 kW soat energiya istemol qiladi, 
yani 
ga teng bo‘ladi. 
A 

0,18

10
8

0,36 

10
8
J 

---

49