Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

Qisqa tutashuv toki quyidagi faktorlar bilan aniqlanadi: 
 
Quyosh elementi yuzasi bilan. 
 
Fotonning miqdori va spektral tarkibi bilan. 
 
Yutuvchining optik xossalari bilan (yutilish va qaytarilish 
koeffitsientlari bilan) 
 
Tashuvchilarning to‘planish extimolligi bilan. 
Tokni oshirish uchun: 
 
 
Yarimotkazgichdan qaytishni va metall kontaktlarni pasaytirish. 
 
Yarimo‘tkazgichda yutilishni oshirish. 
 
Rekombinatsiyani kamaytirish [30]. 
Qaytarishga qarshi qoplamalar: 
 
 Qaytarishga qarshi qoplamalar ma’lum qalinlikli va sindirish 
ko‘rsatgichli shaffof plyonkalardir. 
 Yarimo‘tkazgichdan qaytish interferensiya natijasida pasayadi. 
 Kremniy (Si) elementi uchun muxim material kremniy nitrididir (SiN
x
). 
Teksturlash. Teksturlash yutilgan nurlanish ulushi va optik yo‘l ulushini 
oshiradi. Kremniyli quyosh elementlarini suyuq kimyoviy ishlov berish orqali 
teksturlanadi. NaOH, KOH da monokristal kremniy uchun anizotrop ishlov beriladi. 
HF, HNO
3
, H
2
SO
4
da polikristal kremniy uchun izotrop ishlov beriladi(2.5 – rasm) 
[35]. 

---

40
2.5 – rasm. Quyosh elementi sirtining teksturasi. 
Quyosh elementida rekombinatsiya. Rekombinatsiya ham tokka, ham 
kuchlanishga ta’sir ko‘rsatadi, shuning uchun uni pasaytirish quyosh elementlari 
uchun muximdir. Odatda rekombinatsiyani ikki tashkil etuvchiga ajratiladi; 
yarimo‘tkazgich hajmidagi rekombinatsiya va sirtiy rekombinatsiya. Taglik 
nuqsonlari murtaklar va kirishmalar chegarasi xisobiga yuzaga keladi. Kristalni 
o‘stirishning maxsus texnologiyalari yordamida kamaytirish mumkin. Sirtiy 
rekombinatsiyani pasaytirishning ikkita asosiy usuli mavjud: 1) Maydonni 
passivlash; 2)Dielektrik plyonka bilan passivlash. 
Quvvat. Shunday qilib quyosh elementi kuchlanish va tokni xosil qiladi. Bu 
p – n o‘tish nurlanish ta’siri ostida hosil qilish mumkin bo‘lgan maxsimal tok va 
kuchlanishni ko‘rib chiqdik. Biz quvvatni bilishimiz zarur, ya’ni tok va kuchlanish 
ko‘paytmasini (2.6 – rasm) [45]. 
2.6 – rasm. QE quvvatining kuchlanishga bog‘lanish grafigi. 

---

41

P – n o‘tish orqali tok nurlanishga bog‘liq. 

Maxsimal quvvatni topish uchun, kuchlanish va tokning barcha mosliklarini 
topish kerak. 
Foto quyosh elementining pik quvvati 0,47 V atrofidagi kuchlanishga mos keladi. 
Shunday qilib, quyosh elementi samarasini to‘g‘ri baxolash, hamda bir xil 
sharoitda elementni o‘zaro taqqoslash uchun uni shunday yuklash kerakki,bunda 
chiqish kuchlanishi 0,47 V ga teng bo‘lsin.