Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

To‘ldirish koeffitsienti. Qisqa tutashuv toki va salt yurish kuchlanishi bu 
quyosh elementidan olish mumkin bo‘lgan maxsimal tok va kuchlanishdir. Biroq 
quyosh elementi quvvati bu ikkala nuqtalarda nolga teng. Ko‘pincha “FF” deb 
belgilanadigan to‘ldirish koeffitsienti – bu V
oc
va I
sc
ga mos xolda quyosh 
elementining maxsimal quvvati aniqlanadi (2.8 – rasm) [55,54]. 

FF quyosh elementi maxsimal quvvatining V
oc
va I
sc
ko‘paytmaga nisbati 
kabi aniqlanadi. 
FF 

V
MP
I
MP 
V
oc 
I
sc 
(2.5) 
2.7 – rasm. Quyosh elementining ekvivalent 
sxemasi. 

---

42
2.8 – rasm. Quyosh elementining chiqish toki (qizil chiziq) va quvvatining (ko‘k 
chiziq) kuchlanishiga bog‘liqligi. 
Quyosh elementining foydali ish koeffitsienti. Quyosh elementining 
foydali ish koeffitsienti tushayotgan energiyaning elektrga aylangan qismi kabi 
aniqlanadi: 
P
max

V
oc 
I
sc 
FF 

 

V
oc 
I
sc 
FF 
P
in 
(2.6) 
(2.7) 
Bu yerda: V
oc
– salt yurish kuchlanishi; I
sc
– qisqa tutashuv toki; FF – to‘ldirish 
koeffitsienti; � – foydali ish koeffitsienti [56,57] 

Foydali ish koeffitsienti ikkita quyosh elementi samaradorligini taqqoslash 
mumkin bo‘lgan keng tarqalgan parametrdir. Foydali ish koeffitsienti quyosh 
elementi ishlab chiqargan quvvatning tushayotgan quyosh nurlanishi 
quvvatiga nisbati kabi aniqlanadi. 

Foydali ish koeffitsienti yana quyidagilarga bog‘liq: 
 Spektrga; 
 Tushayotgan quyosh nurlanishi intensivligiga; 
 Quyosh elementining temperaturasiga; 

Yerdagi quyosh elementlari AM1,5 va 25
o
da o‘lchanadi. 

Kosmosda qo‘llanilishga mo‘ljallangan quyosh elementlari AM0 da 
o‘lchanadi. 

---

43
2.9 – rasm. 25
o
C va 60
o
C temperaturalar uchun 
volt – amper xarakteristikaning egri chiziqlari oilasi. 
Quyosh elementining ishlash prinspi p – n o‘tish xodisasiga asoslangan 
bo‘ladi.