Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги тошкент давлат


Download 1.52 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/68
Sana19.06.2023
Hajmi1.52 Mb.
#1622620
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   68
Bog'liq
ДИССЕРТАЦИЯ

нақдина (НАЛ, 184-б.), мавожиб – иш ҳақи (НАЛ, 190-б.), маврус – мерос 
(НАЛ, 190-б.), манол – мулк, хазина, уй-жой (НАЛ, 225-б.), манофиъ – 
манфаатлар, фойдалар (НАЛ, 226-б.), манфаат – фойда, даромад (НАЛ, 
227-б.), маодин – конлар, хазиналар (НАЛ, 229-б.), маош – тирикчилик, яшаш, 
ҳаѐт, турмуш учун зарур маблағ (НАЛ, 231-б.), масриф – сарф-харажат
чиқим, харажат қилинадиган жой (НАЛ, 248-б.), махзан – хазина, қимматли 
мол-ашѐ сақланадиган жой (НАЛ, 261-б.), маҳр – қиймат, баҳо (НАЛ, 299-б.), 
мол – дунѐ, бойлик (НАЛ, 315-б.), моллиқ – бой, бадавлат (НАЛ, 316-б.), 
муажжал – мухлатсиз, шошилинч (НАЛ, 323-б.), муаккал – вакил этилган 
(НАЛ, 324-б.), муддаий – даъвогар (НАЛ, 333-б.), музлима – жарима (НАЛ, 
341-б.), мукнат – бойлик (НАЛ, 344-б.), мулк – мамлакат, подшоҳлик (НАЛ, 
346-б.), муомала – муносабат (НАЛ, 360-б.), мусамман – қимматбаҳо (НАЛ, 
368-б.), мусодара – забт, жарима (НАЛ, 370-б.), мусриф – сарф қилувчи 
(НАЛ, 371-б.), мутавалий – иш бошқарувчи (НАЛ, 380-б.), мифид – фойдали 
(НАЛ, 389-б.), муфт – текин, бепул (НАЛ, 390-б.), мушоракат – шериклик 
(НАЛ, 397-б.), муштарий – харидор (НАЛ, 398-б.), муқтазо – талаб, зарурат 
(НАЛ, 406-б.), муҳосиб – ҳисобчи, ҳисобдор (НАЛ, 411-б.), нарх – баҳо (II 
том, 433-б.), нафақа – маош, харажат (II том, 438-б.), нафъ – фойда, баҳра 
(II том, 440-б.), нақд – пул, бойлик, қимматбаҳо нарсалар (II том, 445-б.), 
ниѐз – эҳтиѐж (II том, 457-б.), овиза – бойлик (II том, 494-б.), олиғ – олди-
сотди (II том, 517-б.), омил – амалдор, ҳоким, вакил (II том, 521-б.), сармоя 
66
Полфреман Д., Форд Ф. Основы банковского дела. – Москва: Инфра, 1996. – С.289. 


42 
– асос, сабаб (III том, 51-б.), сарроф – пул айрбошловчи, пул майдаловчи (III 
том, 55-б.), сойға – сарф қилмоқ, харж қилмоқ (III том, 100-б.), солиғ – солиқ 
(III том, 103-б.), соҳибжашъ, соҳибнисоб – молия ишлари масъул ходими (III 
том, 112-113-б.), тамаввул – молдорлик (III том, 174-б.), товон – жарима 
(III том, 238-б.), тожир – савдогар, тижоратчи (III том, 239-б.), ханж – 
фойда, наф (III том, 378-б.), хирож – солиқ тури (III том, 399-б.), чорасоз – 
тадбиркор (III том, 477-б.), шафоатгар – воситачи (III том, 510-б.), 
ширкат, ширкатандеш – шериклик, широ – сотиб олиш (III том, 530-б.), 
якбанд – ялписига (III том, 589-б.), киро, кироя – ижара пули (IV том, 231-б.), 
хизонасанж – хазина ўлчовчи (III том, 664-б.) сингари молия соҳасига оид 
200 га яқин тушунча ифодалангани аниқланди. Биргина бадиий адабиѐтда 
шунча терминнинг қўлланиши XIV–XV асрларда туркий халқлар ҳаѐтида 
ҳам, гарчи банк деб аталмаган бўлса-да, молиявий муносабатлар амал 
қилганлигини англатади. Мисол сифатида келтирилган терминларнинг 
баъзилари фонетик ўзгаришларга учраган ҳолда (солиғ – солиқ)
баъзиларининг эса семантикаси торайган ҳолда (ширкат, маош); яна бир 
гуруҳи эса ўз ҳолича (сармоя, нарх, маблағ) бугунги кунда ҳам истеъмолда 
қўлланмоқда. Алишер Навоий асарларининг 4 томлик изоҳли луғатида (II 
том, 494-б.) берилган овиза сўзи билан замонавий луғатларда берилаѐтган 
соҳага доир авизо термини ўртасида этимологик алоқадорлик мавжудлиги 
ҳам эҳтимолдан холи эмас. Бу каби мисолларни келтиришдан мақсад банк-
молия терминлари фақат тилимизнинг ички имкониятлари асосда 
ривожланди ѐки мутлақ туркий асослардан иборат бўлиши керак, деган 
нуқтаи назарни илгари суриш эмас, балки ўзбек тилининг банк-молия 
терминологияси жадал суръатларда хорижий тиллардан сўз ўзлаштириш 
ҳисобига бойиб бораѐтганлигига қарамасдан, унинг миллий илдизлари узоқ 
тарихга эга эканлиги тўғрисида маълумот беришдан иборат. 
Ўзбекистон Республикасида мустақиллик йилларида банк-молия 
тизимида жиддий ислоҳотлар олиб борилмоқда, бошқа жабҳалардаги сингари 
жадал ривожланиш кузатилмоқда. Чунончи, Ўзбекистон Республикаси Олий 


43 
Мажлисининг биринчи чақириқ бешинчи сессиясида 1996 йил 25 апрелда 
қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг ―Банклар ва банк фаолияти 
тўғрисида‖ги Қонуни, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2000 йил 
21 мартдаги ―Банк тизимини янада эркинлаштириш ва ислоҳ қилиш чора-
тадбирлари тўғрисида‖ги Фармонида, Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 24 
мартдаги 104-сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси банк 
тизимини ислоҳ қилишнинг муайян йилларга мўлжалланган дастурларида ва 
Вазирлар Маҳкамасининг қатор махсус қарорларида, 2017 йил 7 февралдаги 
ПФ-4947-сон «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича 
Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги фармонларида асосий эътибор банклар 
фаолиятини ривожлантиришга қаратилди. 
Банк-молия терминологияси мустаҳкам миллий-лисоний илдизларига 
эга ва айни вақтда дунѐ ҳамжамияти таъсирида хорижий тиллардан сўз 
ўзлаштириш ҳисобига тараққий этаѐтган системадир. Мазкур система 
бирликларининг этимологиясини ўрганиш унинг бошқа, ўзига хос яширин 
қирраларини очиб беришга хизмат қилади. 

Download 1.52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling