Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

O’zbekiston Respublikasi investitsiya dasturi 

O’zbekiston Respublikasining investitsiya dasturi bu –  davlat tomonidan 

horijiy investitsiyalarni qo’llab quvvatlash uchun ustuvor va birinchi galda 

bajarilishi kerak bo’lgan davlat tomonidan rag’batlantiruvchi yo’nalishlarni ishlab 

chiqish vositasida amalga oshiriladigan chora –  tadbirlar xamda horijiy 

investitsiyalar uchun qulay investitsiya muxitini yaratish va ular kiritgan 

mablag’larning yuqori iqtisodiy samaradorligiga erishish uchun mukammal 

huquqiy baza, tegishli institutlar yaratish tizimidir. 

---

20 

 

O’zbekiston Respublikasining investitsiya dasturi –  ichki va tashqi 

siyosatning umumyi yo’nalishi hisobga olingan ijtimoiy –  iqtisodiy va husasiy 

ho’jalik qarorlari majmuasi bo’lib, mablag’lardan foydalanishning iqtisodiy 

samaradorligini oshirish maqsadida ichiga va horijga kiritilgan sarmoyalarning 

yo’nalishi va joylashuvini belgilaydi. Ishlab chiqarish salohiyatining o’sishi, 

iqtisodiy o’sish sur’atlari, moddiy va ma’naviy boyliklarni ishlab chiqarish hajmi 

va sifatining ko’tarilishi va butun infrastrukturaning rivojlanishi ko’p jihatdan 

investitsiya va investitsiya dasturiga bog’liq. Investitsiya dasturi davlatning 

investitsiya mablag’larini mamlakatda moddiy boyliklar ishlab chiqarishni tashkil 

etish uchun safarbar qilish vazifasidan iboratdir. Tashkiliy –  huquqiy jihatdan 

davlat siyosatining bu sohasi uning tegishli idoralari tomonidan ushbu siyosatning 

maqsad va vazifalari amalga oshiriladigan faoliyatdir. Investitsiya dasturining 

tashqi tomoni ham bor bo’lib, u iqtisodiyotni zamonaviy texnika, texnalogiya va 

ishlab chiqarishni tashkil etish asosida jadal rivojlantirish vazifasini hal etish uchun 

iqtisodiyotga chet el investitsiyalarini jalb etishni o’z ichiga oladi. Bu vazifani 

qo’shma korhonalar barpo qilish, ya’ni to’g’ridan –to’g’ri xorijiy hususiy 

investitsiyalardan foydalanish yo’li bilan hal etish mumkin. Shu munosabat bilan 

xorijiy investitsiyalarni huquqiy tartibga solish masalalari dolzarblashadi. Aniq, 

samarador va xayotiy rioya qilinadigan qonunlariga ega bo’lgan ochiq va liberal 

investitsiya dasturi xorijiy investitsiyalarni jalb etishning qudratli qurolidir. 

Bynday siyosatni ishlab chiqish respublikaning asosiy vazifalaridan biri bo’lib 

qolishi kerak

4

. 

Xorijiy investitsiya faqat ishlab chiqarish va bozor rivojlangan sharoitda, 

ya’ni halqaro bozordagi sarmoya eksporti bungacha mavjud bo’lgan tovarlar 

ekportidan yuqori bo’lganda paydo bo’ladi. 

Investitsiyalarning miqdoriy o’sishi ichki investitsiya dasturi ( mablag’larni 

noishlab chiqarish xarajatlarini qisqartirish hisobiga safarbar qilish) vositasida 

ta’minlanadi. Investitsiyalar sifatining o’sishi ichki ( fan va texnika yutuqlarini 

                                                            

4

 Yo.Q.Qorayeva. I.U.Nematov “Xorijiy investitsiyalar” fani bo’yicha ta’lim texnologiyasi./ “Iqtisodiy ta’limdagi 

o’qitish texnologiyasi” seriyasidan. – T.: TDIU, 2008, 162 – bet. 

---

21 

 

tadbiq qilish) va tegishli tashqi investitsiya dasturi ( xorijiy investitsiyalar –texnik 

tarkibi va xususiyatiga ko’ra yuqoriroq bo’lganlarini jalb etish) vositasida 

ta’minlanadi. Ichki investitsiya dasturi ham tashqi investitsiya dasturi ham,har 

ikkalasi investitsiyalashning turli manbalaridan turli shakillardagi investitsiyalarni 

jalb etish zaruriyatini nazarda tutadi. Investitsiya dasturining mohiyati va mazmuni 

eng qulay huquqiy vositalarni topish –  investitsiya jarayoni va investitsiyani 

huquqiy tartibga solishdan iborat. Ratsional investitsiya dasturini amalga 

oshirayotgan davlat ixtiyorida huquqiy tartibga solishning ikki vositasi mavjud: 

milliy  –  huquqiy va halqaro –  huquqiy. Davlatning tashqi investitsiya dasturi 

huquqiy nuqtai nazardan xorijiy investitsiyalar uchun qulay huquqiy muhit 

yaratishdan iborat bo’lib, bu milliy huquqiy tartibod, milliy huquqiy shakillar va 

normalardan ( qonunlar va boshqa me’yoriy aktlar) xamda xalqaro-  huquqiy 

tartibod, xalqaro –  huquqiy shakl va normalardan ( ikki va ko’p tomonlama 

shartnomalar va bitimlar) foydalanishni nazarda tutadi. Bularning barchasi ham 

ichki ham tashqi investitsiya siyosatlari hisobga olinishi shart. 

Investitsiya dasturining aniq maqsadga yo’naltirilgan ba ilmiy asoslangan 

asosiy vazifasi davlatning jamiyatda moddiy va ma’naviy boyliklarni ishlab 

chiqarishni tashkil etish uchun investitsiya mablag’larini safarbar qilish bo’yicha 

faoliyat yuritishidan iborat. Investitsiya faoliyati ( ingl. Investmen activity) –  bu 

investitsiya kiritish va investitsiyalarni amalga oshirish bo’yicha olib boriladigan 

amaliy harakatlarning yig’indisidir. 

Investitsiya dasturi alohida davlatlar tomonidan investitsiya munosabatlari 

sub’ektlarining ( davlatlar, yuridik va jismoniy shahslar, shu jumladan xorijiy) 

investitsiya faoliyatini kuchaytirish maqsadida choralar tizimini nazarda tutadi. 

Investitsiya faoliyati esa uning sub’ektlarining investitsiyani amalgam oshirish 

bilan bog’liq faoliyatlari yig’indisidir. 

Investitsiya faoliyati tushunchasi investitsiya dasturi tushunchasining 

tarkibiy qismi bo’lib, buni O’zbekiston Respublikasi “Investitsiya faoliyati 

xaqida”gi qonunining 14 va 15 moddalarida o’z aksin topgan. 

---

22 

 

Investitsiya dasturi tovar –  pul munosabatlarini takomillashtirish sharoitida 

alohida ahamiyat kasb etadi. Mazkur siyosat rivojlangan tovar-  pul 

munosabatlarida uncha katta ahamiyatga ega emas. Chunki o’z-o’zini 

boshqaruvchi iqtisodiyot sharoitida investitsiya dasturi asosan tartibga soluvchi 

ahamiyatga ega bo’ladi. Investitsion loyihalarning manziliy dasturi har yili ishlab 

chiqilib, moliyalashning asosiy manbalari asosida investitsion loyihalarning kerakli 

ro’yxatini o’z ichiga oladi. 

Investitsion loyixalarining manziliy dasturiga kiritishning zarur shartlari 

mavjud: 

texnik – iqtisodiy asoslarning mavjudligi; 

shartnomada ko’rsatilgan kreditlarning vaqtida qoplaganligi va 

moliyalashtirish manbalari tasdig’ining mavjudligi ham zarur. 

O’zbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasining 420 –  sonli 

“O’zbekiston Respublikasi investitsiya dasturini shakillantirish va amalgam 

oshirish bo’yicha me’yoriy huquqiy hujjatlarni tasdiqlash to’g’risida”gi qarori 

ishlab chiqildi. Unga ko’ra O’zbekiston Respublikasi investitsion dasturi ijtimoiy – 

iqtisodiy rivojlanishini prognozlashning muhim qismi bo’lib davlat investitsiya 

siyosatining asosiy yo’nalishlarini aks ettiradi. Dasturning asosiy maqsadi bo’lib, 

O’zbekiston iqtisodiyotini dinamik rivojlanishiga, O’zbekiston iqtisodiyotining 

zarur strukturaviy o’zgarishlarini amalga oshirishga,iqtisodiyotga yo’naltirilgan 

investitsiyalar asosida jahon iqtisodiy tizimiga keng integratsiyasi, tabiy mineral 

xom ashyo, moliyaviy, moddiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanishga 

erishish xisoblanadi. 

Dastur quyidagilarni o’z ichiga oladi: 

kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish manbalari yordamida prognoz qilish; 

muhim investitsion takliflarning taqqoslama ro’yhati; 

investitsion loyihalarining manzilli dasturi. 

Dastur quyidagilarni amalgam oshirishga yo’naltirilgan capital qo’yilmalar 

prognozini o’z ichiga oladi: 

---

23 

 

tabiy mineral xom ashyo moliyaviy moddiy va mehnat resurslaridan 

foydalanishning samarasini oshirish; 

davlat byudjeti respublikaning ichki va tashqi qarzdorligi bilan bog’likligi; 

moliyaviy mablag’lar bilan tasdiqlangan obyektlarini va kreditlar 

qaytarilishi, shuningdek, qurilish va qurish materiallari sanoatidagi kuchlarning 

balanslashtirishni kiritish; 

iqtisodiy va ekologik jihatdan asoslangan yangi korhonalarni joylashtirish va 

regionlarining kompleks rivojlanishini hisobga olgan xolda faoliyat yurituvchi 

korxonalarda qo’shimcha kuchlarni yaratish hamda ishlab chiqarish, noishlab 

chiqarish infrastrukturasidagi va mehnat resurslaridagi tabiy boyliklardan oqilona 

foydalanish. 

O’zbekiston Respublikasida investitsiya dasturining moliyalashtirishda 

asosan xorijiy investitsiyalar katta o’rin egallaydi. 

Investitsiya loixasi (loixa) –  iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa manfaat ko`rish 

maqsadida investitsiyalar kiritgan xolda oldindan belgilangan muddat mobaynida 

amalga oshiriladigan o`zaro bog`liq tadbirlar va ishlar kompleksidir. 

Xalqaro kapitallar migratsiyasi xalqaro iqtisodiy munosabatlarda yetakchi 

o`rinlardan birini egallar ekan, u o`z navbatida jaxon xo`jaligi rivojiga sezilarli 

ta`sir o`tkazadi. Bu ta`sir,avvalambor, kapitallar migratsiyalarning jaxon 

iqtisodiyotini o`sish suratlarida o`z aksini topadi. Kapital ishlab chiqarishning 

qulay investitsiya muxiti mavjud soxalarini izlab, chegaralarni kesib o`tadi. 

Xalqaro investitsiyalar ko`pchilik mamlakatlar uchun ishlab chiqarishdagi kapital 

yetishmasligi muammosini xal etish,investitsiya saloxiyatini oshirish va iqtisodiy 

o`sish sur`atlarini tezlatish imkonini beradi.