Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон давлат тиббиёт институти


Download 5.22 Kb.
Pdf ko'rish
bet49/112
Sana02.06.2024
Hajmi5.22 Kb.
#1837245
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   112
Bog'liq
Мехнат гигиена ЎҚУВ ҚЎЛЛАНМА

ЧАНГ ЗАРРАЧАЛАРИНИНГ КАТТИКЛИГИ. 
Уларнинг зарралигини аниклашда айтарли роль уйнамайди. Масалан, 
олмос чангини каттиклиги юкори булишига карамай, юмшокрок кварц 
чангидан зарарсизрокдир. Чангни энг хавфли хусусиятларидан бири - унинг 
радиоактивлигидир. 
Чанг 
радиоактивликни 
узининг 
адсорбцион 
хусусиятлари билан юзасига радиактив газларни бириктириб олиши билан 
ифодаланади. Ёки чангни узи (уран) шу хусусиятга эга булиши мумкин. 
Айникса, шундай чангларни упка, лимфоцитларда тупланиши ички 
нурланишга олиб келади ва хавфли хисобланади.
Пневмокониоз - энг куп таркалган касб касалликлари каторига киради. 
Фиброген таъсири булган чангларни узок вакт нафас йуллари оркали 
организмга тушиши туфайли хосил булади. Асосан пневмокониоз 6 гурухга 
булинади.
1.Силикоз - эркин кремний(П)-океиди таъсирида.
2. Силикатоз - кремний кислотаси тузларининг чанги.
3. Карбокониоз - таркибида углерод булган чанлар, антракоз (кумир 
чанги), графитоз (графит чанги).
4.Металлокониоз -(металл чанглари) металл номи билан боглик бериллиоз,
алюминоз, баритоз.


104 
5.Биссиноз - органик чанглар таъсирида: ун (аминоз)г тамаки(табакоз), 
пахтап (биссиноз).
6. Аралаш чанглар таъсирида (сидеросиликоз, 
антракосиликоз).
Чанг касалликларининг олдини олиш чора-тадбирлари. 
Чанг хосил буладиган ишлаб чикаришнинг барча тармокларида унга 
карши кураш ва чанг касалликларининг олдини олиш комлекс чора-
тадбирларидан иборат булиб, асосан уч йуналишда олиб борилади:
1. Технологик
2. Санитар—технологик
3. Тиббий—профилактика тадбирлари.
Технологик чоралар энг самарали хисобланади, чунки бу йуналишда 
чангни хосил буладиган манбада камайтирилади ѐки бутунлай бартараф этиш 
мумкин. Энг самарадор тадбирларга технологик жараѐнини узлаштириш 
киради. Тог рудаси ва кумир санъатида сувли пармалашни жорий килиш 
(пармалашда канални сув билан ювиб туриш) хавони чанг билан ифлослашга 
карши курашда рационал усул булди. Сувли пармалашда хосил булган чанг 
намланади, сув билан чуктирилади ва хавога кушилмайди. Кумир 
катламларига олдидан 3-4 атм. Босимида сув урилганда, махсулот сирти 
хулланганда, уни йишб олиш, ортишда, ташишда ва туширишда чанг хосил 
булиши ва уни таркаши кескин камаяди. Машинасозлик санъатида куймани 
кум билан тозалашни сув билан тозалашга алмаштириш, силикоз хавфини 
йукотади. Ташки мухитни, ахолини чангдан химоя килишда ишлаб чикариш 
корхоналарининг СХМ га риоя килиши катта ахамиятга эгадир, банда 
«шамол гули» албатта саноатга олиниши керак. Санитар-технологик чора-
тадбирлар. Махаллий ва умумшй вентиляциядан фойдаланиш катта 
ахамиятга эга булиб, чангга карши курашда тулдирувчи асосий 


105 
сантехнологиг чоралардандир. Асосан махаллий хаво олиб кетувчи 
вентиляцияга, манбани кобик, ѐн томонидан герметизациялашган мослама 
урнатилиши максадга мувофикдир. Чангни тортиб олиш жойидаги хавонинг 
тезлиги 1,5—4 м/сек дан кам булмаслиги, чангни огирлиги оишши, тортиш 
тезлиги ошиши билан амалга оширилади. Махаллий хавф тортувчи 
вентиляцияни куллаш чангни манбани узида йукотиб, иш жой хавосида чанг 
булишини камайтиради. Бундан ташкари умумий олиб келувчи вентиляция 
урнатилиши иш жоиидаги туррунлигини таъминлайди. Шахсий химоя 
воситаларидан фойдаланиш кушимча тадбир булиб, юкоридагилар (техника 
ѐки вентиляция) кулланилганда керакли самара бермаса тулдирувчи чора 
хисобланади. Асосан нафас йулларини химоя киладиган воситалар 
кулланилади (респиратор ва б.)- агар чангни махаллий таъсири булса, унда 
куз ва терини химоя киладиган воситалардан фойдаланилади (кузойнак 
химоя крех, кулкоп, чангга карши костюм ва б.).

Download 5.22 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   112




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling