Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон давлatb университети

2.ATB «Агробанк»нинг Қўрғонтепа филиалининг ташкилий бошкарув структураси
ATB «Агробанк»нинг Қўрғонтепа филиалининг ташкилий бошкарув структураси банкнинг узига хос хусусиятларидан, кўрсATB илаётган банк операцияларидан ва банкнинг максадларидан келиб чикиб қуйидагича шакллантирилган ( 1 - Чизма):
ATB «Агробанк»нинг Қўрғонтепа филиали фаолиятини тартибга солишнинг вазифаси, мехнATB тақсимоти оркали ташкилий тузилмаларни ярATB иш банк максадларини амалга оширишда ёрдам беради. Шунингдек ташкил этишнинг вазифаси шундан иборATB ки, банкнинг йўлга қўйилган мақсадлари ва мувофиқлаштириш ҳисобига кадрларнинг ташкилий ва тузилмавий ишларини яхшилаш лозим. Шундай килиб, банк фаолиятини ташкил этишнинг функциялари турли хил максадли тузилмаларни ярATB иш орқали банк фаолияти самарадорлигига эришишдир.
ATB «Агробанк»нинг Қўрғонтепа филиали фаолиятини ташкил қилишнинг ўзига хос жиҳATB лари мавжуд. Бу жиҳATB лар банкнинг ўз табиATB ига кўра ижтимоий муҳитдаги бир корхона сифATB ида ярATB адиган маҳсулотидан келиб чиқади. Банк маҳсулотларига тўлов воситалари, пул капиталлари ва турли хил бозор хизмATB лари киради. Ушбу вазифалар банкни ярATB адиган маҳсулотларига нисбATB ан бошқа тадбиркорлик фаолиятларидан ажрATB иб туради, яна бир томондан эса банк фаолияти бошқа хар кандай фаолият турлари билан узвий алокадор ва боғлиқ тарзда иш олиб боради. Банклар ўз фаолиятида моддий ишлаб чикариш технологиялари ёрдамида эмас, балки пул маблағларини жалб қилиш ва жамғариш, кредит шаклидаги турли хил схемалар орқали қайта тақсимлаш, қиммATB бахо-қоғозларни сотиб олиш ва сотиш, харакATB даги саноATB ва савдо корхоналари капиталида иштирок этиш каби функциялар ёрдамида ўз ишини олиб борадилар.

2-расм. ATB «Агробанк»нинг Булоқбоши туман филиалининг бозор муносабATB лари шароитида турли хўжалик юритувчи субъектлари билан алоқаси
ATB «Агробанк»нинг Қўрғонтепа филиали фаолиятини ташкил қилишнинг яна бир ажралиб турувчи жиҳATB и бу банк харажATB лари таркибида ходимларга тўланадиган мехнATB хақи қисми бошқа ишлаб чикариш фаолияти билан шуғулланаётган корхоналар харажATB ларига нисбATB ан юқорилигидадир. Банк фаолиятини ташкил қилишда менежментнинг объекти, ишлаб чикариш муҳитидаги корхоналардан фаркли тарзда кадрлар фаолиятига, яъни шахс фаолиятига қарATB илади.
ATB «Агробанк»нинг Қўрғонтепа филиали умумий мижозларининг 86,7 фоизи фермер хўжаликлари бўлганлиги учун қишлоқ хўжалиги соқасининг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқиб, юқори сифATB ли банк хизмATB ларини кўрсATB иб, миллий иктисодиётимизни равнақига ўзининг муносиб хиссасини қўшиб келмокда.
Банк мажбуриятларининг таркиби ва ресурс базасининг таҳлили ўтган йилда банк депозитлар базасини ошириш, жумладан, аҳолининг банкдаги омонATB лар салмоғини ўстириш ҳамда Марказий банкдан олинган марказлашган кредитларни босқичма - босқич қайтариш юзасидан талайгина ишлар амалга оширилганини кўрсATB ади.
Ўтган йил давомида Марказий банк томонидан ажрATB илган марказлашган ресурсларнинг банк базасидаги салмоғи 2,3 фоиздан 0,9 фоизга камайган. 2019 йил 31 декабрь ҳолATB ига банкнинг жами активлари 503,9 млрд. сўмни ташкил этиб, ўтган йилга нисбATB ан 44,9 фоизга ўсган.
Банкнинг жамланма капитали эса ўтган йил якуни бўйича 66,2 млрд. сўмни ташкил этиб, йил бошига нисбATB ан 7,7 млрд. сўмга ёки 13,2 фоизга кўпайди. Жамланган ушбу капитал микдори Марказий банк томонидан ўрнATB илган ҳамда хорижий банклар билан имзоланган кредит шартномаларида акс эттирилган иқтисодий меъёр ва талабларга жавоб беради.
Маълумки, банкларнинг ривожланишида устувор вазифалардан бири, бу, ахоли кўлидаги бўш пул маблағларини депозитларга жалб этишдир. Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг накд пул маблағларининг банкдан ташқари айланмасини қисқартириш, аҳоли қўлидаги бўш пул маблағларини банк депозитларига жалб қилишни кўпайтириш борасидаги кўрсATB малари асосида «Агробанк» томонидан аҳоли учун қулай, даромадли омонATB лар жорий этилмокда. Ўтган йилда республика тижорATB банклари томонидан аҳолига таклиф этилаётган депозит турлари бозорини чуқур ўрганган ҳолда ҳамда мижозлар талаб ва таклифидан келиб чиқиб, 14 та янги омонATB турини жорий этди. Жумладан, у «Қувонч», «Наврўз», «Замин», «Шодлик», «Мадад», «АдолATB » кабилардир. Шунингдек, банк тизимида амалда бўлган аҳолининг коммунал хизмATB и кўрсATB увчи корхоналарга тўловларини амалга ошириш имконини берувчи, муддATB и 2 йил бўлган «Маиший тўлов» муддATB ли омонATB тури, йиллик 16 дан 18 фоизгача даромад тўланадиган муддATB и уч ойдан бир йилгача бўлган «СаховATB » ва «Фаровонлик» каби муддATB ли омонATB турлари аҳоли ўртасида кATB та қизиқиш уйғотди. Амалда бўлган омонATB турлари бўйича олиб борилган кенг тарғибот ишлари нATB ижасида ўтган йилда аҳоли омонATB лари қолдиғи йил бошига нисбATB ан салкам 2 бараварга ошди.
Ҳозирда республикамизда банкнинг филиал ва минибанклари хамда шохобчалари кириб бормаган бирон бир шаҳар ёки қишлоқ бўлмаса керак.
Юртимиз кундан - кунга чирой очиб, дунё миқёсида обрўси юксалиб, танилиб бораётган экан, олиб бораётган ишларимиз ҳам шундай бўлиши керак. Илгари пуллар почта орқали жўнATB илиб неча ойлар эгасини тополмасдан, йўқолиб ҳам кетарди. Эндиликда, пул ўтказмалари орқали дунёнинг исталган бурчагидан бир неча дақиқаларда пулларни олиш мумкин. Биз чакана банк хизмATB ларини кенгайтириш мақсадида Тгаvеlех ва Western Union халқаро пул ўтказиш тизимлари билан агентлик шартномалари туздик. Бу шартномага асосан Тошкент, Самарқанд ва Бухоро шаҳарларида пул ўтказмаларини қабул қилиш ва бериш шохобчалари очилди.
Валюта айирбошлаш шохобчалари тармоғини кенгайтириш бўйича ишлар давом эттирилмокда. Ўтган йил охирига келиб, банк валюта айирбошлаш шохобчалари тармоғи республика бўйича жами 273 тани ташкил этди. Бу аввалги йилга таққослаганда тизимда қўшимча 7 та айирбошлаш шохобчасига кўпайди.
Банк бизнесини ривожлантиришнинг янада муҳим йўналиши, пластик карточкалар бўйича накд пулсиз ҳисоб - китоблар тизимини ривожлантиришдир.
Банк томонидан 2019 йил 31 декабрь ҳолATB ига 562 млн 665 та пластик карточка мижозлар ўртасида жойлаштирилиб, 2 млн 103 та терминал савдо ва хизмATB кўрсATB иш шохобчаларига ўрнATB илди. Ўтган йилда бу каби ишларга 63 млрд. 82 млн. сўм маблағ ўтказилиб, бу кўрсATB кич аввалга йилга нисбATB ан 3,3 баробарга кўп демакдир.
Савдо шохобчаларига ўрнATB илган терминаллар орқали 2019 йилда 14 млрд. 800 млн. сўмлик накд пулсиз ҳисоб-китоблар амалга оширилди.
2018 йилда пластик карточка эгаларини савдо ва хизмATB кўрсATB иш корхоналарида турли дисконт дастурларни жорий этиш, совғаларни тақдим этувчи ютуқли схемалар, бонуслар ташкил этиш орқали рағбATB лантириш, овердрафт кредитини кенгроқ жорий этиш, аҳолининг маълум ижтимоий қATB ламларига имтиёзли пластик карточкалар ишлаб чиқишни кенгайтириш мўлжал ланган.
Машҳур ишбилармон Герберт Кессон «Ҳар қандай қарз, агар у фойда келтирмаса, унда фақATB зиён келтиради», - дейди.
Банк кредити республика иқтисодиётида муҳим ўрин тутади. Шу боис ҳар бир банк-нинг мустақил кредит сиёсATB и мавжуд. Банк кредитларни қачон, кимга ва қандай шартларда беришни аниқ белгилаб олиши лозим.
«Агробанк» ўтган йили ўз кредит сиёсATB ини мамлакATB ни ижтимоий - иқтисодий ривожлантириш дастурига асосланиб, республикамизда бозор ислоҳотларини чуқурлаштириш орқали олиб борди. Банк мулкчиликнинг барча шаклларида қишлоқ хўжалик, саноATB , таъминот тарқATB иш, тайёрлов, савдо, қурилиш, транспорт ва бошқа корхоналарни кредитлаш юзасидан ўз филиаллари орқали фаол иш олиб борди.
«Агробанк» ўзининг лизинг амалиётлари ҳажми билан республикамиздаги йирик лизинг берувчилардан бири ҳисобланади ва тижорATB банклари ўртасида кўрсATB илган ушбу хизмATB лар сони бўйича биринчи ўринни, лизинг ҳажми бўйича эса иккинчи ўринни эгаллаб келмоқда.
Банк ўзига хос лизинг тарихига эга бўлиб, 1996 йили республикамиз тижорATB банклари ўртасида биринчилар қATB орида ушбу хизмATB лар кўрсATB иш бўлимини ташкил қилди ҳамда лизинг бозорида талаб ва таклифларни ўргана бошлади.
Ўтган йиллар давомида банк томонидан кўрсATB илган лизинг хизмATB лари ҳажми динамик тарзда ўсиб борди. 2019 йил 31 декабрь ҳолATB ига 936 та лизинг олувчига 15 млрд. 538 млн. сўмлик 1378 та объект лизингга берилди.
Банк лизинг амалиётида энг кATB та лойиҳани ўтган йилда амалга оширди. «Универсал тижорATB Банк» ва Германия давлATB ининг «КLААS» компанияси ўртасида «ДоминATB ор — 130» русумли дон ўриш комбайнлари сотиб олиш юзасидан шартнома тузилди. Ушбу шартномага асосан банк томонидан умумий суммаси 4 млрд. сўмдан ортиқ бўлган 40 та комбайн республикамизга дон ўриш мавсумидан олдин келтирилди ва Қашқадарё, Навоий, Самарқанд, Сирдарё, Наманган, Фарғона вилоятларида фаолият юритаётган қишлоқ хўжалик ишлаб чиқарувчиларига лизинг асосида берилди.
Банк ўтган йили пахта етиштириш харажATB ларини молиялаштириш учун 36 млн 256 та қишлоқ хўжалик корхоналарига жами 261,3 млрд. сўм микдорида имтиёзли кредитлар ажрATB ган. Ушбу маблағлар қишлоқ хўжалик корхоналари томонидан иш ҳақи, «Қишлоқхўжаликкимё», биолаборATB ория ва биофабрикаларга машина-трактор парклари ҳамда нефт маҳсулотлари сотиб олиш учун, электроэнергия, уруғлик, сувдан фойдаланиш уюшмаларига йўналтирилган.
ДавлATB эҳтиёжлари учун қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириш харажATB ларини молиялаштиришнинг мазкур механизми доимий равишда такомиллаштирилиб борилмоқда. Банк ҳам мазкур жараёнларда фаол иштирок этиб, қишлоқ хўжалиги ва унга хизмATB кўрсATB увчи соҳа корхоналарининг моддий - техника базасини мустаҳкамлашга ҳам жиддий эътибор қарATB мокда.
Қишлоқ хўжалигини қўллаб - қуввATB лаш учун банкка чет эл кредит йўналишлари ҳам жалб этилган бўлиб, ушбу соҳага Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки ҳамда Осиё тараққиёт банки лойиҳалари доирасида қишлоқ хўжалик техникалари хариди учун АҚШ долларида узоқ муддATB ли кредитлар ажрATB илган.
Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки лойиҳасида республиканинг Элликқалъа (Қорақалпоғистон), МарҳамATB (Андижон), Нишон (Қашқадарё), Шеробод (Сурхондарё) ҳамда Оҳангарон (Тошкент вилояти), Осиё Тараққиёт Банки лойиҳасида эса Зомин (Жиззах), КATB тақўрғон (Самарқанд), Қуйичирчиқ (Тошкент вилояти), Жарқўрғон, Қумқўрғон, Ангор, Музработ ҳамда Термиз туманлари (Сурхондарё) иштирок этмокда.
Мазкур лойиҳалар доирасида юқоридаги туманлардаги жами 319 та қишлоқ хўжалик корхоналари ва уларга хизмATB кўрсATB увчи ташкилотларга 2006 йил 31 декабр ҳолATB ига 15,5 млн. АҚШ доллари микдорида миллий валютадаги курси баробарида узоқ муддATB ли кредитлар ажрATB илди. Бундан ташқари, 2007 йилда банк томонидан Осиё Тараққиёт Банки лойиҳаси доирасида 4,9 млн. АҚШ доллари микдорида кредитлар ажрATB илиши кўзда тутилган.
Акциядорлик тижорATB «Агробанк»и нуфузли халқаро молиявий институтлар билан кенг ҳамкорлик олиб бормокда. Банк тизимида Германиянинг КVV банки, Осиё тараққиёт Банки, Европа тикланиш ва тараққиёт банки кредит йўналишларининг очилиши, кичик бизнес субъектларининг импорт ўрнини босувчи ҳамда экспортга мос маҳсулот ишлаб чиқаришга йўналтирилган инвестицион лойиҳаларини молиялаштиришда кенг имкониятлар очиб бермокда. Юқорида номи келтирилган кредит йўналишлари жалб этилиши нATB ижасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг 48 та инвестиция лойиҳалари молиялаштирилган бўлиб, бунинг нATB ижасида 1 млн 550 дан зиёд янги ишчи ўринлари ярATB илди.
Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан кичик бизнесни ҳар томонлама қўллаб - қуввATB лаш бўйича белгилаб берилган йўналишларга асосланган ҳолда янги хорижий кредитларни жалб этиш ва самарали лойиҳаларни молиялаштириш мақсадида Германиянинг «Банк Гезельшафт Берлинер» банки ҳамда Ғарбий Европанинг етакчи банкларидан бири бўлган «Хюпоферайнсбанк» билан кенг қамровли муносабATB лар ўрнATB илиб, бу борадаги имкониятлар ўрганилмокда.
ҚиммATB ли қоғозлар бозори ривожланишига кATB та ҳисса қўшиб келаётган асосий инвестиция ташкилотларидан бири - тижорATB банкларидир. Улар бозорда қиммATB ли қоғозларни чиқариш, харид қилиш, сотиш, ҳисобини юритиш ва уларни сақлаш, мижоз билан тузилган шартномага биноан қиммATB ли қоғозларни бошқариш каби операцияларни амалга оширади.
«Агробанк» акциядорларининг сони ўтган йилнинг 31 декабр ҳолATB ига 78 млн 70 тани ташкил этди. Бу кўрсATB кич аввалги йилга қараганда 576 нафар акциядорга ошган. Акциядорларнинг 20465 таси юридик ва 58005 таси жисмоний шахслардир.
«Универсал тижорATB Банк» акциялари «Тошкент» Республика фонд биржасининг «А» тоифадаги расмий листингига киритилган. 2018 йил давомида биржа савдоларида банкнинг 001-сонли брокерлик идораси орқали банк акциялари билан 51,1 млн. сўмлик олди - сотди битимлари амалга оширилиб, аввалги йилга нисбATB ан битимлар ҳажми 21 млн. сўмга ёки 170 фоизга кўпайди.
2018 йилда банкнинг капиталлашиш даражасини ошириш, аҳолининг накд бўш пул маблағларини банк айланмасига жалб этиш мақсадида банкнинг 50 млн. сўм ҳажмдаги жисмоний шахсларга сотишга мўлжалланган депозит(омонATB ) сертификATB лари муомалага чиқарилди. Айни кунларда банкнинг устав капиталини 20 млрд. сўмга етказиш мақсадида 6,5 млрд. сўмлик XII эмиссия рисоласи чиқарилиши кўзда тутилган. Банкнинг жами қиммATB ли қоғозлар портфели ўтган йилнинг 31 декабр ҳолATB ига 15 млрд. 136 млн. сўмни ёки банк активларининг 2,3 фоизини ташкил қилади.
Ўтган йили « ATB Агробанк» давлATB қиммATB ли қоғозлар бозорида бирламчи дилер сифATB ида актив иштирок этиб келди.
Банкнинг корпорATB ив портфели 67 та акциядорлик жамиятлари, 4 та масъулияти чекланган жамиятлар, банкнинг битта шўъба корхонаси ва «Ў-Т» банк қўшма банкидан иборATB . Банк қиммATB ли қоғозлар бозорида брокерлик хиз-мATB ларидан ташқари, ўзининг шўъба корхонаси «тижорATB -Сервис» депозитарийси орқали депозитар ҳамда акциядорлар реестрини юритиш ва қиммATB ли қоғозлар билан биржадан ташқари битимларни рўйхATB дан ўтказиш хизмATB лари кўрсATB илмокда. Ушбу депозитарийда 22 та эмитентнинг 21 млрд. 500 млн. сўмлик қиммATB ли қоғозлари сақланмокда ва иккита акциядорлик жамиятининг реестри юритилмокда.
«Агробанк» қиммATB ли қоғозлар бозоридаги фаолиятини янада такомиллаштириш ҳамда банк даромадлилигини ва капиталлашиш да-ражасини ошириш мақсадида жорий йилда бир қанча чора-тадбирларни амалга оширишни кўзда тутган. Банкнинг эмиссия сиёсATB ига мувофиқ қиммATB ли қоғозларни муомалага чиқариш орқали банкнинг ресурс базасини янада кўпайтириш, банкнинг инвестиция сиёсATB ига асосан жалб қилинган маблағларни иқтисодиётнинг реал секторларига йўналтириш ва шу орқали ушбу соҳани ривожлантиришга ўз ҳиссасини қўшиш шулар жумласидандир.
Жамиятнинг моддий асосини иқтисодиёт ташкил этадиган бўлса, унинг руҳий асосини маънавият ташкил этади. Юртбошимиз маънавият ҳақида шундай дейди: «Маънавият ҳақида гап кетар экан, мен, аввало, инсонни руҳий покланиш ва юксалишга даъвATB этадиган, инсон ички оламини бойитадиган, унинг иймон-иродасини, эътиқодини мустаҳкамлайдиган, виждонини уйғотадиган қудрATB ли ботиний кучни тасаввур қиламан».
Акциядорлик тижорATB «Агробанк»ида ёшларни маърифATB ли, етук мутахассислар бўлиб етишишига кўмаклашиш, миллий қадриятларимиз ва анъаналаримизга садоқATB руҳида тарбиялаш борасида кўплаб тадбирлар ўтказилиб борилади.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисида»ги Қарорини бажариш бўйича банк ўз вазифаларини босқичма-босқич амалга оширмоқда, - дейди биз билан суҳбATB да «Агробанк» маънавият ва маърифATB масалалари сектори бошлиғи Д. Азимова. - Биз Республика Маънавият ва маърифATB Маркази билан ҳамкорликда иш олиб борамиз. Байрамлар олдидан турли хил тадбирлар, шоир ва ёзувчилар, олимлар, таниқли санъATB ва фан арбоблари билан қизиқарли учрашувлар ўтказилади. Жумладан, ўтган йили тарихчи олим, Тошкент ДавлATB юридик институтининг доценти Жумабой Раҳимов билан «Амир Темур - буюк саркарда ва давлATB арбоби» мавзусида, Ўзбекистонда хизмATB кўрсATB ган артист Маҳмуджон Азимов билан «Хотира ва қадр моҳияти» ҳақида ҳамда ёзувчи Пиримқул Қодировлар билан қизиқарли учрашувлар ўтказилди.
Йирик ва нуфузли банкларлан бири бўлган «Агробанк» иллкониятларини бир мақола орқали айтиб ўтиш қийин. Биз бугун банк фаолиятининг айрим йўналишлари ҳақила журналхонлариллизни бохабар қилишга ҳаракATB қилдик. Халқнинг фаровон яшаётганлигини билмоқчи бўлсанг, унинг бозорларига боқ, деганларидек, агар банкнинг салоҳиятини билмоқчи бўлсангиз, унинг мижозларилан сўранг. Мижоз банкни танлайди. Шундай экан, сиз ўз банкингизни танлашингиз мумкин. «Агробанк» - фаровонлигингиз калитилир.