Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик технологиялари институти “Элекротехника”

Статор чулғамлари секциялардан иборат асинхрон моторнинг кўрсаткичлари

Схема-нинг тартиби №	Статор чулғамларининг уланиш схемаси	Фаза эквива-лент ўрамлари сони	Фаза яримчул-ғамидаги кучланиш	Фаза магнит оқими
1			УЛ	Ф1
2			УЛ/	Ф1/
3		2	УЛ/2	Ф1/2
4		(1 + )	УЛ/(1+ )	Ф1/(1+ )
5		2	УЛ/2	Ф1/2

Яримчулғамлар сонига мос келувчи уланиш симларини маълум кетма-кетликда улаш натижасида ҳар бир яримчулғамга тўғри келадиган турли қийматли кучланишли статор чулғамларининг уланиш схемаларини ҳосил қилиш мумкин (2.1 – жадвал).
Статор чулғами ярим фазаси ўрамлари сонини деб белгилаймиз, фазанинг эквивалент ўрамлар сони тушунчаси бу кўрилаётган схемадаги тармоқ кучланишига уланган ўрамлар сонини англатади.
2.1 – жадвалдан кўриниб турибдики, кўрилаётган статор чулғамлари-нинг уланиш схемаларида фаза эквивалент ўрамлари сонининг ўзгаришига тескари пропорционал равишда яримчулғамларда кучланиш ўзгаради ва бу эса ўз навбатида фаза магнит оқимини ўзгаришига олиб келади.

2.1 – расм.


3. Ишни бажариш тартиби

1. 2.1 – расмдаги электр схема йиғилади. Асинхрон моторни ишга тушириш 2.1 – жадвалдаги 5 – схема бўйича амалга оширилади. Бунинг учун статор чулғамининг ҳар уччала фазаларидаги яримчулғамлар ўзаро кетма – кет уланади, яъни биринчи фазадаги яримчулғамларнинг А₁₂ ва А₂₁ учлари ўзаро уланади, иккинчи фазадаги яримчулғамларнинг В₁₂ ва В₂₁ учлари ўзаро уланади, учинчи фазадаги яримчулғамларнинг С₁₂ ва С₂₁ учлари ўзаро уланади ва уларнинг А₂₂, В₂₂, С₂₂ учлари эса ўзаро бир бир тугунга бирлаштирилади ҳамда уларнинг А₁₁, В₁₁, С₁₁ учлари мос фазаларга уланади..

2. Юкланиш сифатида «юкланиш агрегат» идан фойдаланилади. Моторнинг юкланиш қиймати «юкланиш агрегати» ёрдамида ўзгартирилади.
3. Асинхрон мотор 5 – схема бўйича ишга туширилганидан сўнг ўлчов асбобларининг кўрсатишлари ёзиб олинади. Юкланишнинг 0,4; 0,6; 0,8Р_Н қийматлари учун статор яримчулғамларини 4 – , 3 – , 2 – ва 1 – схемалар бўйича улаб ўлчов асбобларнинг кўрсатгичларини 2.2 – жадвалга қайд қилиб борамиз.
4. 2.2 – жадвалда келтирилган катталиклар асосида асинхрон моторнинг ҳар бир статор яримчулғамларининг уланиш схемалари учун тармоқдан истеъмол қилинаётган тўлиқ қувват, қувват коэффициенти, реактив қувват ва фойдали иш коэффициентлар қуйидаги ифодалар ёрдамида ҳисоблаймиз:

5. 2.2 – жадвалдаги ва ҳисоблашлар асосида асинхрон моторнинг ҳар бир статор яримчулғамларининг уланиш схемалари учун қувват ва фойдали иш коэффициентларининг юкланишга боғлиқлик тавсифлари қурилади.

2.2 – жадвал

Юк-ла-ниш, Вт	Фаза токи, А	Ли-ния куч-лани-ши, В	Актив қувват, Вт	Реак-тив қув-ват, кВАр	Уму-мий қувват, ВА	Қувват коэфф.

Юкланиш агрегати

Юкла-ниш, Вт	Ўзгармас ток зан-жир.ток, А	Ўзгармас ток занжир. кучланиши, В

АДАБИЁТЛАР

1. Ҳошимов О.О., Имомназаров А.Т. Электр юритма асослари. 1 – қисм. Тошкент: ТДТУ, 2004.

2. Имомназаров А.Т. Нефт ва газ конларининг электр жиҳозлари. Тошкент: «Чўлпон» НМИУ, 2007.
3. «Электр юритмалари назарияси» фанидан лаборатория ишларига услубий кўрсатмалар (тузувчилар: О.О. Ҳошимов, Т.Д. Ортиқов, Л.Д. Топорнин, Н.А. Одилов, Х.С. Миникеев). Тошкент: ТДТУ, 1994.
4. Москаленко В.В. Электропривод. Москва: Высшая школа, 1991.
5. Ҳошимов О.О., Имомназаров А.Т. Электромеханик тизимларда энергия тежамкорлик. Тошкент: ЎАЖБНТ, 2004.