Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик технологиялари институти “Элекротехника”

4 – ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ

Синхрон моторни ишга тушириб юборишни автоматик бошқариш схемасини ўрганиш, йиғиш ва созлаш

1. Ишни бажаришдан мақсад

1. Компрессорларда қўлланиладиган фаза роторли синхрон моторларнинг иш режимларини ўрганиш ва таҳлил қилиш.

2. Номинал юкланишдан паст қийматларда ишлайдиган фаза роторли синхрон моторни синхрон иш режимига ўтказиб унинг қувват коэффициентини ошириш усулини таҳлил қилиш ва имкониятларини кўриб чиқиш.


2. Ишга оид назарий тушунчалар

Синхрон моторнинг тармоқдан олаётган тўлиқ қуввати қуйидаги формула билан ифодаланади:

(ВА, кВА),

бу ерда актив қувват бўлиб, умумий қувват нинг фойдали ишга сарф бўлаётган қисмини билдиради ва ифода билан аниқланади. реактив қувват, мотор чулғамларининг индуктивлиги туфайли юзага келиб, моторнинг механик қувватига боғлиқ эмас.

Фаза роторли синхрон мотор ҳаракатга келтираётган компрессорли электромеханик тизимнинг қувват коэффициенти компрессорнинг ишлаши давомида номинал қийматидан паст бўлган узлуксиз иш режимида ишласа, у ҳолда унинг қувват коэффициентини оширишнинг самарали усулларидан бири синхрон моторни синхрон режимга ўтказишдир [4]. Тезлиги ростланмайдиган компрессорнинг асинхронли электр юритмасини синхрон иш режимига ўтказиш ртори чулғамининг икки фазасидан ўзгармас ток ўтказиш билан амалга оширилади. Бу ҳолда ротор чулғамининг ўзгармас ток ўтадиган қисми синхрон моторнинг қўзғатиш чулғами бажарадиган функцияни бажаради ва натижада асинхрон мотор синхрон мотор режимида ишлайди. Синхрон режимда ишлаётган фаза роторли асинхрон моторнинг қувват коэффициенти юқори бўлиб бирга ҳам тенг бўлиши мумкин [4].



5.1 – расм.


3. Ишни бажариш тартиби

1. 5.1 – расмдаги электр схема йиғилади.

2. Синхрон мотор салт ишга туширилади. Юкланиш сифатида «юкланиш агрегат» идан фойдаланилади. Мотор тўлиқ ишга тушганидан сўнг ўқидаги механик юкланиш қиймати «юкланиш агрегати» ёрдамида ўзгартирилади.
3. Синхрон мотор салт ишлаётгандаги ўлчов асбобларининг кўрсатишлари ёзиб олинади. Сўнгра моторни номинал юкланишгача бир текис юклаб, юкланишнинг 0,4; 0,6; 0,8Р_Н қийматлари учун ротор чулғами икки фазасига уланган бошқарилувчи тўғрилагич БТ нинг чиқишидаги ўзгармас ток кучланиши, импулс фаза бошқарув тизими ИФБТ га берилаётган бошқарув кучланиши У_б ни ўзгартириб, турли қийматлари А₁, В₁, W, В₄, А₂ ўлчов асбоблари кўрсаткичлари 3.1 – жадвалда қайд қилиниб борилади.
5.1 – жадвалда келтирилган катталиклар асосида асинхрон моторнинг ҳар бир статор яримчулғамларининг уланиш схемалари учун тармоқдан истеъмол қилинаётган тўлиқ қувват, қувват коэффициенти, реактив қувват ва фойдали иш коэффициентлар қуйидаги ифодалар ёрдамида ҳисоблаймиз:

4. 5.1 – жадвал асосида фаза роторли асинхрон моторнинг синхрон иш режими учун фаза токи, реактив қувват, умумий қувват, фойдали иш коэффициенти ва қувват коэффициентининг юкланишга боғлиқлик тавсифлари қурилади.

5.1 – жадвал

Юк-ла-ниш, Вт	Фаза токи, А	Ли-ния куч-лани-ши, В	Актив қувват, Вт	Реак-тив қув-ват, кВАр	Уму-мий қувват, ВА	Ротор токи (ўзгармас ток), А	Ротор кучлани-ши (ўз-гармас ток), В	Қувват коэфф.

Юкланиш агрегати

Юкла-ниш, Вт	Ўзгармас ток зан-жир.ток, А	Ўзгармас ток занжир. кучланиши, В