Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги эргашходжаева Ш. Ж., Қосимова М. С

1-расм. Корхонанинг асосий микромуҳит субъектлари 
Маркетинг воситачиларига – корхонанинг сўнгги истеъмолчиларига 
товарларни силжитиш, сотиш ва тақсимлаш бўйича ёрдам берадиган 
корхоналар киради. Уларга реселлерлар, логистик фирмалар, маркетинг 
агентликлари ва молиявий воситачилари киради. 
Реселлерларга – улгуржи ва чакана савдо билан шуғулланувчи 
корхоналар ҳамда алоҳида шахслар, яъни товарларнинг тақсимот каналлари 
иштирокчилари киради. 
Логистик фирмаларга – омбор ва транспорт хизматларини кўрсатувчи 
ҳамда товарларни ишлаб чиқариш жойидан сотиш жойига етказишни 
таъминловчи ташкилотлар киради. 
Маркетинг агентликларига – корхонанинг товар ва хизматларини 
мақсадли бозорларда силжитишга ёрдам берадиган маркетинг тадқиқотлари 
корхоналари, реклама агентликлари, консалтинг фирмалари ва бошқа 
ташкилотлар киради. 
Молия воситачиларига – банклар, кредит ва суғурта ташкилотлари 
киради. 
Корхоналар ўзларининг харидорларини диққат билан ўрганишлари 
лозим. Қуйидаги 2-расмда бозорларнинг олтита тури келтирилган. 
2-расм. Харидорлар бозори турлари 
Алоқа(контакт) аудиторияларига – корхона фаолиятига қизиқиш 
билдирадиган ва унинг мақсадларига эришиш билдирадиган ва унинг 
Таъминотчилар
корхона
рақобатчилар
маркетинг 
воситачилари
мижозлар
Алоқа(контакт) аудиториялари
Маркетинг
Истеъмол 
бозорлари, B2C
Саноат 
бозорлари, B2B
Савдо -
воситачи 
бозорлар
Ижтимоий(социал) 
таъминот бозорлари
Давлат 
тузилиши 
бозорлари
Халқаро 
бозорлар

---

57 
мақсадларига эришиш бўйича имкониятларига таъсир ўтказувчи ҳар қандай 
инсонлар гуруҳидир (3-расм). 
3-расм. Алоқа(контакт) аудиториялари турлари 
Макромуҳит – бу корхонанинг макромуҳитига таъсир ўтказувчи кучли 
омиллардир. Уларга демографик, иқтисодий, табиий, илмий – техник, сиёсий 
ва маданий омиллар киради.