Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ғаниев С. К


 Компьютер жиноятчилигининг та^лили


Download 3.91 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/170
Sana13.11.2023
Hajmi3.91 Mb.
#1770208
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   170
Bog'liq
axborot-kommunikatsion tizimlar xav- fsizligi

1.3. Компьютер жиноятчилигининг та^лили
Компьютер жиноятчилиги статистикаси тахдил этилса кайгули манза-
рага эга буламиз. Компьютер жиноятчилиги етказган зарарни наркотик 
моддалар ва куролларнинг нокрнуний айланишидан олинган фойдага 
киёслаш мумкин. Факат АКШда "электрон жиноятчилар" етказган хар йил-
ги зарар карийб 100 млд. долларни ташкил этар экан.
Якин келажакда жиноий фаолиятнинг бу тури даромадлилиги, пул 
маблагларининг айланиши ва унда иштирок этувчи одамлар сони буйича 
якин вактларгача нокрнуний фаолият орасида даромаддиги билан биринчи 
уринни эгаллаган нокрнуний бизнеснинг уч туридан узиб кетиш 
эхтимоллиги катта. Бу нок,онуний бизнеслар-наркотик моддалар, курол ва 
кам учрайдиган ёввойи х,айвонлар билан савдо килиш.
Давлат ва хусусий компаниялар фаолиятининг социологик тадк,ик,и 
маълумотларига к,араганда XXI асрнинг биринчи йилларида иктисодий 
сохадаги жиноятчилик банк ва бошк,а тизимларнинг ахборот-
коммуникацион комплексларига булиши мумкин булган гаразли иктисодий 
харакатларга каратилган булади.
Кредит-молия сох,асидаги компьютер жиноятчилигининг сони мутта-
сил усиб бормокда. Масалан онлайн магазинларида 25%гача каллоблик 
тулов амаллари к,айд этилган. Шунга карамасдан Fap6 давлатларида элек-
трон тижоратнинг-юкрри даромадли замонавий бизнеснинг фаол ривожла-
ниши кузга ташланмокда. Маълумки, бу сох,а ривожланиши билан параллел


равишда "виртуал" каллобларнинг хам даромади ошади. К,аллоблар энди 
якка хрлда харакат килмайдилар, улар пухталик билан тайёрланган, яхши 
техник ва дастурий куролланган жиноий гурухдар билан, банк хизматчила-
рининг узлари иштирокида ишлайдилар.
Хавфсизлик сохасидаги мутахассисларнинг курсатишича бундай жи-
ноятчиларнинг улуши 70%ни ташкил этади. "Виртуал" угри узининг 
хамкасби-оддий боскинчига нисбатан куп топади. Ундан ташкари "виртуал" 
жиноятчилар уйидан чикмасдан харакат киладилар. Фойдаланишнинг элек-
трон воситаларини ишлатиб килинган угрилик зарарининг уртача 
курсаткичи факат АКТ Идя банкни куролли боскинчиликдан келган зарар-
нинг уртача статистик зараридан 6-7 марта катта.
Банк хизмати ва молия амаллари сохасидаги турли хил к,аллоблик на-
тижасида йукотишлар 1989 йили 800 млн. доллардан 1997 йили - 100 
млрд. долларга етган. Бу курсаткичлар усаяпти, аслида юк,орида келтирил-
ган маълумотлардан бир тартибга ошиши мумкин. Чунки куп йукртишлар 
аникланмайди ёки эълон к,илинмайди. Узига хос "индамаслик сиёсати"яи 
тизим маъмурларининг узининг тармогидан рухсатсиз фойдаланганлик таф-
силотини, бу нохуш ходисанинг такрорланишидан куркиб ва узининг х,имоя 
усулини ошкор этмаслик важида мухркама этишни хохламасликлари билан 
тушуниш мумкин.
Компьютер ишлатиладиган инсон фаолиятининг бошка сох,аларида 
хам вазият яхши эмас. Йилдан-йилга хукукни мух,офаза к,илувчи органлари-
га компьютер жиноятчилиги хусусидаги мурожаатлар ошиб бормокда.
Б арча мутахассислар вирусларнинг тарк,алиши билан бир каторда 
ташк,и хужумларнинг кескин ошганлигини эътироф этмокдалар. Куриниб 
турибдики, компьютер жиноятчилиги натижасида зарар катъий ортмокда. 
Аммо компьютер жиноятчилиги купинча "виртуал" к,аллоблар томонидан 
амалга оширилади дейиш х,ак,ик,атга тугри келмайди. Хрзирча компьютер 
тармокдарига сук,илиб кириш хавфи хар бири узининг усулига эга булган 
хакерлар, кракерлар ва компьютер карокчилари томонидан келмокда.
Хакерлар, бошка компьютер карокчиларидан фаркди х,олда, баъзида, 
олдиндан, мактаниш мак,садида компьютер эгаларига уларнинг тизимига ки-


риш ниятлари борлигини билдириб куядилар. Муваффакиятлари хусусида 
Internet 
сайтларида хабар берадилар. Бунда хакер мусобак,алашув ниятида 
кирган компьютерларига зарар етказмайди.
Кракерлар (cracker) - электрон "угрилар" манфаат максадида дастур-
ларни бузишга ихтисослашганлар. Бунинг учун улар Internet тармоги 
буйича таркатилувчи бузишнинг тайёр дастурларидан фойдаланадилар.
Компьютер карокчилари - ракрбат килувчи фирмалар ва хатто ажна-
бий махсус хизматлари буюртмаси буйича ахборотни угирловчи фирма ва 
компанияларнинг юкрри малакали мутахассислари. Ундан ташкари улар бе-
гона банк счетидан пул маблагларини угирлаш билан хам шугулланадилар.
Баъзи "мутахассислар" жиддий гурух, ташкил киладилар, чунки бун-
дай криминал бизнес ута даромадлидир. Бу эса тез орада, "виртуал" жино-
ятнинг зарари жиноят бизнесининг анъанавий хилидаги зарардан бир тар-
тибга (агар куп булмаса) ошишига сабаб булади. Хрзирча бундай тахдидни 
бетарафлаштиришнинг самарали усуллари мавжуд эмас.

Download 3.91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling