Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

§ 3.1. Углеродли хом ашёнинг хусусиятлари ва фаоллаштириш 62
усуллари механизми 62
§ 3.2. Ўсимлик маҳсулотлари асосида фаоллантирилган кўмирлар олиш 65
§ 3.3. Бодом конусларидан олинган углеродли адсорбентларда бензол буғи адсорбцияси 71
§ 3.4. Ер ёнғоқ асосида олинган адсорбентларда бензол буғи адсорбцияси 75
§ 3.5. Модификациялаб олинган углеродли адсорбентларни хоссаларини ўрганиш 78
§ 3.6. Олинан углерод адсобентининг сорибцион хоссаларини физик -коллоид тахлили. 84
§ 3.7. ҚК-МА углерод адсорбентлари микроструктурасининг модификация таъсирида ўзгариши 86
Учинчи боб бўйича хулосалар 92
IV БОБ. ЎСИМЛИК ХОМ АШЁСИДАН АДСОРБЕНТЛАР ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ ВА УЛАР ЁРДАМИДА QIMMATBAHO METALLARNI ISHLAB CHIQARISH KORXONAЛАРИ ОҚАВА СУВЛАРИНИ ТОЗАЛАШ 93
§ 4.1. Фаоллашган углеродли адсорбентларни олиш технологияларини ишлаб чиқиш 93
§4.2. Qimmatbaho metallarкорхоналарининг оқава сувларини тозалаш технологик схемасини ишлаб чиқиш 96
§ 4.3. Қимматбаҳо металларни ажратиб олиш учун маҳаллий ўсимлик хом ашёси асосидаги кўмирли адсорбент ва дефекат композициясини қўллаш 100
§ 4.4. Yeryong’oq po’stlog’i ва бодом пўстлоғини модификация қилиб углеродли адсорбент олишнинг техник иқтисодий асослари 102
Тўртинчи боб бўйича хулосалар 106
Хулоса 107

БЕЛГИЛАР ВА ҚИСҚАРТМАЛАР РЎЙҲАТИ
СЕМ - сканерловчи электрон микроскоп
ИҚ – Инфрақизил спектроскопия
ЕЁП-УА– Ёнғоқ пўстлоғидан олинган углеродли адсорбент
ҚП-УА– Бодом пўстлоғидан олинган -углеродли адсорбент
ЕП-ФА–Ёнғоқ пўстлоғи фаоллаштирилган адсорбенти
ҚК-ФА–Yeryong’oq po’stlog’i фаоллаштирилган адсорбенти
ЕП-МА–Ёнғоқ пўстлоғи модификацияланган адсорбенти
ҚК-МА– Yeryong’oq po’stlog’i модификацияланган адсорбенти

КИРИШ (фалсафа доктори (РhD) диссертацияси аннотацияси)

Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Бугунги кунда жаҳонда саноат чиқиндиларини кераксиз чиқиндилардан тозалаш ва уларни оқилона қайта ишлаш орқали атроф-муҳит тозалигини таъминлаш ҳамда ахоли фаровонлигини сақлашга қаратилган Республика миқиёсидаги асосий муаммолардан бири ҳисобланади. Ишлаб чиқариш корхоналари жадал ривожланиши билан бирга ўзидан сезиларли даражаба турли ҳил чиқиндиларни ҳамда оқава сувлар юзага келади. Таркибида турли кераксиз қўшимчаларига эга оқава сувларни тозалаш экологик ва иқтисодий нуқтаи назардан муҳим аҳамият касб этади.
Дунёда қиматбахо металларни собцион ажратиб олиш учун фаоллаштирилган кўмир адсорбентларини олиш учун бир қатор самарали адсорбентлар ишлаб чиқариш бўйича илмий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Бу борада, табиий ва альтернатив усуллар орқали углерод адсорбентлари олиш учун имкониятларини ўрганиш; углеродли адсорбент олиш учун углеродга бой ўсимлик қолдиқлари (ёнғоқ ва бодом) ва чиқиндиларини таркиби ва хоссаларини аниқлаш; уларни фаоллаштириш ва модификация қилиш усулларини ва мақбул шароитларини танлаш; олинган углеродли адсорбентларни коллоид-кимёвий хоссаларини аниқлаш; уларни турли адсорбатларда адсорбцион фаоллигини аниқлашга алоҳида эътибор берилмоқда.
Республикамизда табиий ресурслар, хусусан, ўсимлик чиқиндилари асосида юқори самарали сорбция қобилиятига эга адсорбентлар яратиш ва улардан қиматбахо металларни собцион ажратиб олиш ҳамда оқава сувларни чиқиндилардан адсорбцион тозалаш бўйича назарий ва амалий натижаларга эришилмоқда. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ўзбекистон Республикасининг 2022-2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистонни тараққиёт стратегиясининг Миллий иқтисодиёт барқарорлигини таъминлаш ва ялпи ички маҳсулотда саноат улушини оширишга қаратилган саноат сиёсатини давом эттириш деб номланган 4-йўналишида « Кон-металлургия саноати соҳасида экологик талаблар ва атроф-муҳит муҳофазаси меъёрларини халқаро стандартлар асосида белгилаш дастурини ишлаб чиқиш..»¹га қаратилган муҳим вазифалар белгилаб берилган. Бу борада ўсимлик чиқиндилари асосида углерод адсорбентларини олиш ва қиматбахо металларни собцион ажратиб олиш ҳамда улардан саноат оқава сувларини тозалашда қўллаш муҳим аҳамият касб этади.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 23 августдаги ПҚ-3236-сон «2017-2021 йилларда кимё саноатини ривожлантириш дастури тўғрисида», 2019 йил 3 апрелдаги ПҚ-4265-сон «Кимё саноатини янада ислоҳ қилиш ва унинг инвестициявий жозибадорлигини ошириш чора тадбирлари тўғрисида» ва 2020 йил 12 августдаги ПҚ-4805-сон «Кимё ва биология йўналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини ошириш чора тадбирлари тўғрисида»ги Қарорлари, ҳамда мазкур фаолиятга тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишга муайян даражада хизмат қилади.