Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик қурилиш институти

Шовқин ва титрашларни баҳолаш
Ўндан юқори, токи 20000 Гц частотали тебранишлар шовқин ҳосил қилади, уларни баҳолашда Децибел(дБ)да ифодаланадиган товуш босими қўлланилади. Товуш босими даражалари қуйидаги формуладан аниқланади:
L, дБ;
бу ерда: - берилган нуқтадаги товуш босими, ; - товуш босимининг минимал катталиги, бу 2^.10⁵ га тенг.
Ҳар хил шовқин манбалари турлича товуш босимларини ҳосил қилади. Қуйида айрим -шовқин манбалари ҳосил қиладиган товуш босимлари даражалари дБ да берилган:
-пневматик асбоб ишлаганда (1м масофада) 110-120,
-компрессор станцияси ишлаганда 110,
-металл қирқиш дастгоҳлари ишлаганда 93-114,
-болға пўлат плитага урилганда 114,
-1 м масофада ўртача гапиришдаги овоз 60,
-реактив двигатель ишлаганда 140 дан юқори,
-қурилиш – монтаж тўппончаси отилганда 120,
-оғриқ бошланиши (товушдан) 110-120.
Бир неча манбадан бир хил масофада жойлашган нуқтада чиқадиган шовқин кучини аниқлашда

формуладан фойдаланилади;
Бу ерда: - 1 та манбадан чиқадиган шовқин кучининг даражаси, дБ; - шовқин манбаларининг сони.
Шовқин кучининг катталиги инсоннинг шовқинни ҳис этишини ҳарактерлай олмайди, чунки шовқиннинг физиологик ҳис этилиши фақат унинг интенсивлигига эмас, балки частотасига ҳам боғлиқ. Шу сабабли шовқиннинг баландлиги тушунчаси киритилган. Турли манбалардан чиқадиган шовқиннинг баландлик даражасини (ўлчов бирлиги - фон) миқдорий баҳолашда 1000 Гц частотада шовқин билан солиштириш усули қўлланилади. Бунинг учун шовқин кучининг даражаси шартли равишда баландлик даражасига тенг қилиб олинган. Шовқин кучининг даражаси ортганда шовқиннинг баландлик даражаси пасаяди. Шовқин кучининг даражаси 80 дБ дан юқори бўлганда унинг баландлиги частотасига деярли боғлиқ бўлмайди.
Шовқин параметрларига ўхшаш бўлган титраш параметрлари қуйидагича аниқланади:
, дБ,
бу ерда: – ўлчаш нуқтасида тебранма тезлик, м с; - тебранма тезликнинг бўсаға (сезиш) катталиги, бу 5^.10² м с га тенг.