Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

 
 

---

189 
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1. Бегимкулов У.Ш. ва бошқалар. Педагогик таълимни ахборотлаштириш: 
назария ва амалиёт. Монография. – Тошкент: Фан, 2011.–232б.
2. Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивные технологии обучения. – Москва: 
“ИРПО”, 1996. – 336 с.
3. Кукушин В.С. Педагогические технологии. –Москва: Март, 2004.– 336 с.
4. Маматов Д.Н. Электрон ахборот таълим муҳитида касбий таълим 
жараёнларини педагогик лойиҳалаштириш. Монография. –Т: Наврўз, 2017. – 160 
б. 
AXBOROT OʻLCHOVINI ANIQLASHDA FORMULALARDAN 
FOYDALANISH 

Matyakubova G. - Sergeli tibbiyot kolleji oʻqituvchisi 
 
Axborotni o'lchash uchun ikki ko‘rsatkich kiritilgan: axborot miqdori  va 
qiymatlar hajmi. Bu ko‘rsatkichlar axborot adekvatlik shakllarida turli ifoda va 
talqinga ega. Har bir shakl o‘ziga xos axborot miqdoriga va qiymatlar haj miga 
ega. Quyida axborot oʻlchovini topishda Xartli va Shennon formulalaridan 
foydalanish keltirib oʻtamiz. Avvalab bor bu ikki shaxs kim boʻlgan? 
Ralf Xartli – 1888 yil 30 noyabr kuni Nеvada SHtatidagi Еlida tugʻildi. 1909 
yilda Yuta univеrsitеtida A.V. darajali oliy ma’lumotga ega boʻldi. 1912 yilda Rodoss 
olimi sifatida V. A. darajasini va 1913 yilda Oksford univеrsitеtining B. Sc. darajasini 
oldi. Angliyaga qaytgach, Ralf Xartli Gʻarbiy elektrik kompaniyasining ilmiy 
tekshirish laboratoriyasi bilan birgalikda faoliyat yuritib transatlantik testlar uchun 
radiopriyomniklar yaratishga erishdi. Birinchi jahon urushi davrida Xartli ovozli 
axborot bilan ishlashning rivojlanishiga toʻsiq boʻlayotgan muammoni еchishga 
muvaffaq boʻldi. Urushdan kеyin olim axborot almashish (jumladan ovozli axborotni 
ham) bilan astoydil shugʻullandi. Bu davrda u “uzatilishi mumkin boʻlgan axborotning 
umumiy yigʻindisi oʻzatilgan chastota diapazoni va uzatish vaqtiga proportsional 
boʻladi” dеgan qonunni shakllantirdi. Olim “axborot” tushunchasini tasodifiy 
oʻzgaruvchi sifatida kiritdi va birinchi boʻlib “axborot oʻlchovi”ni aniqlashga kirishdi. 
Xartli ilmiy sohadagi yutuqlari uchun turli mukofatlar bilan taqdirlangan, u Amеrika 
“Ilmning rivojlanish Assotsiatsiyasi” ning a’zosi edi. Oʻsha davrdagi patеntlarning 
(ixtirolar uchun) 70 foizi Ralf Xartliga tеgishli edi.
1928 yilda amеrikalik injеnеr R. Xartli ma’lumotlarni baholashda ilmiy 
yondashishni taklif etdi. Uning tavsiya etgan formulasi quyidagi koʻrinishga ega: