- Феъл замонлари нутқ сўзланиб турган пайтдан олдин, ўша пайт ёки кейин бажарилган ёхуд бажарилмаган иш-ҳаракатни кўрсатади.
- Ўтган замон:
- а) Яқин ўтган замон: /-ди/; ол+ди+м,
- б) Узоқ ўтган замон: /-ган/; ол+ган+сиз.
- в) Ўтган замон ҳикоя феъли: /-иб/; ол+иб+ман
- г) Ўтган замон давом феъли: /-ар эди, -ётган эди/; олар эди+м.
Ҳозирги замон: - Ҳозирги замон:
- а) Ҳозирги-келаси замон феъли: /-а, -й/; ол+а+ман, ўқи+й+ман.
- б) Ҳозирги замон давом феъли: /-яп, -ётир, -моқда, -ётиб/; ол+яп+ман, ёз+моқ+дасан, тўқи+ётиб+ман.
- Келаси замон:
- а) Келаси замон гумон феъли:/-р, (-ар)/; ол+ар+ман, ўй+на+р+сан;
- б) Келаси замон мақсад феъли:/-моқчи, -диган/; ол+а+диган+сиз, бор+моқчи+ман;
Феъл майллари - Майл иш-ҳаракатнинг воқеликка муносабатини ифодалайди.
- Майл қўшимчалари шакл ясовчи ҳисобланади.
- Майллар:
- а) аниқ (ҳабар) майл: олдим, ёзмадинг, ўқияпсиз.
- б) буйруқ-истак майли:/-ай -й –гин –син –айлик –нг -ингиз/ Феъл ўзаги ҳеч қандай қўшимча олмаса, II шахс буйруқ майли; борай, олгин, ол, юрсин, бериб юборинг:
- в) шарт майли: /-са/ борсам, юрсам эди.
- г) мақсад майли: /-моқчи/; бормоқчиман.
- Равишдош :
- а) ҳолат равишдоши: -а, -й, -б, -иб; ура-сура, йиғлай- йиғлай,бориб; ҳол, кесим бўла олади.
- б) пайт равишдоши: -гач, -кач, -қач, -гунча, -кунча,-қунча:олгунча, дам олгач; пайт, мақсад шакли тусланмайди.
- в) мақсад равишдоши:-гани, -кани, -қани; мақсад шакли бўлишсизлик шаклига эга эмас.
Сифатдош: -ган, -кан, -қан, -р, -ар, -диган, -ётган, -мас, -жак, -гай, -гуси; ўқиган, чиққан, айтар(сўз), гапирадиган, келажак, келгуси; аниқловчи, кесим, ҳол бўлади, турланмайди, отлашади, отлашганда турланади. - Сифатдош: -ган, -кан, -қан, -р, -ар, -диган, -ётган, -мас, -жак, -гай, -гуси; ўқиган, чиққан, айтар(сўз), гапирадиган, келажак, келгуси; аниқловчи, кесим, ҳол бўлади, турланмайди, отлашади, отлашганда турланади.
- Ҳаракат номи: -моқ, -в, -ув, -ш, -иш; ўқимоқ, ўқиш, ўқув; барча бўлак бўла олади, турланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
