Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 
Илова3 
 
Илова 3.
Саҳнавий мусиқа асарлари
 
 
 
 
 
 
 
ЮИИИттТАннотақддд 
Саҳнавий 
мусиқа 
асарлари 
Опера 
Балет 
Мусиқали 
драма ва 
комедиа 
Оперетта 
Болалар 
учун 
мусиқали 
эртак 
Дарсда мусиқий асарни ўрганиш босқичлари 
Ўқитувчининг кириш сўзи 
Мусиқий асарни тинглаш 
Мусиқа асарининг бадиий педагогик таҳлили 
Қайта тинглаш 

---

76
ИИЛ
 Илова 4

 
 
И 
ИИ 
Мусиқа 
саҳна 
кийимлари 
Саҳна
безаклари 
нафис 
ҳаракатлар 
имо-ишора 
Рақс 
Драматик 
мавзу 
(либретто) 
Балет 
саҳна 
асари 

---

77
МАВЗУ: “Балет ҳақида тушунча” дарс ишланмаси 
Ўқитувчи: Болалар! Балет ҳақида қани, ким гапириб беради? 
Ўқувчилар: Балет – бу оддий рақсдан фарқ қилади. Балет бу саҳна 
асари-унда турли воқелар тасвирланади. 
Ўқитувчи: Рақс тушишда у оддий рақсдан нимаси билан фарқ қилади? 
Ўқувчилар: Уларнинг кийимлари бошқача бўлади. Улар калта-калта 
кийинишади. Улар оёқ учида юриб рақс тушишади. Йигитлар қизларни 
баландга кўтариб рақс тушишади. Уларнинг рақси муз устида фигурали 
учишга ўхшаб кетади. 
Ўқитувчи: Балетда рақсдан ташқари қандай муҳим элемент бор? 
Ўқувчилар: Рақсдан ташқари унда мусиқа ҳам бор. Балет мусиқаси 
қандайдир таъсирчан бўлади. Йигит-қизлар ана шу мусиқа жўрлигида рақсга 
тушадилар. Мен «Кичик оққушлар» рақсини жуда яхши кўраман. Унда 
балериналар мусиқа оҳангларига жўр бўлишиб, бирдай ҳаракат қиладилар. 
Айниқса, улар бир-бирларининг қўлларини ушлашиб рақсга тушганларида 
жуда ҳам чиройли ҳаракат қиладилар. 
Ўқитувчи: Унинг мусиқасини куйлаб бера оласизларми? 
Ўқувчилардан айримлари: «раппа-па-па, рап-па-ра-рап-па» тарзида уинг 
мусиқасини куйлаб беришга ҳаракат қиладилар. 
Ўқитувчи: Энди тинглаб кўрингларчи, мен сизларга уни чалиб бераман 
(ўқитувчи пианинода асарнинг куйини чалиб беради). Бу асарнинг куйини 
ким ёзган? 
Ўқувчилар: П.Т Чайковский. 
Ўқитувчи: Балетнинг номи қандай номланади? 
Ўқувчилар: «Кичик оққушлар», «Кичик оққушлар рақси». 
Ўқитувчи: Рақснинг номи «Кичик оққушлар рақси» дейилади. Балетнинг 
номи эса «Оққушлар кўли», яъни «Лебединное озеро» деб номланади. 
Болажонлар, сизлар жуда тўғри жавоб бердингизлар. Балет – мусиқа ва рақс 
ҳаракатлари орқали образлар, воқеалар яратиш санъатидир. Балет асарини
драматик мавзу, рақс, имо-ишора, нафис ҳаракатлар, мусиқа, саҳна 

---

78
безаклари ва кийим-кечаклар ташкил қилади. Бутун дунёга машҳур бўлиб 
кетган «Оққуш кўли», «Қарсилдоқ» ва «Уйқудаги гўзал» балетларини XIX
асрда яшаган рус композитори Петр Ильич Чайковский яратган.