Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика
Download 0.72 Mb. Pdf ko'rish
|
musiqa talimida pedagogik texnologiyalarni qollash asosida oqitish samaradorligini oshirish
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ривожланганли к даражаси Макта б синфи Ўқувч и сони Назорат ёки
- Тажриб а синфи
- Назорат синфи
|
Педагогик
технологияларни қўллаш асосида мусиқа ўқитиш самарадорлигининг ўсиш даражасини аниқлаш учун тузилган схема: 62 Анкета саволлари Юқори даражадаги жавоб Ўрта даражадаги жавоб Қуйи даражадаги жавоб 1 Балет жанри бўйича ижод қилган М.Ашрафий, И.Акбаров, У.Мусаев, А.Мансуровлар ҳақида маълумотга эга. Охирги икки композиторнинг ижоди ҳақида бир қатор муҳим фактларни айтиб бера олади. Балет ёзган композиторлардан фақат У.Мусаевни билади. Унинг ижодий фаолиятидан айрим ахборотларни бера олади. Дарсда ўтилган У.Мусаевнинг балет жанрида ижод қилганлигини билади. Унинг ижоди ҳақида сўзлаб бера олмайди. 2 «Тўмарис» балетининг мазмунини тўлиқ билади. «Тўмарис» балети ҳақида қисман сўзлаб бера олади. «Тўмарис» балети ҳақида узуқ-юлуқ маълумотга эга. 3 «Тўмарис» балетидаги ижобий ва салбий қаҳрамонларнинг номларини билади. Уларга қисқача тавсиф ҳам бера олади. «Тўмарис» балетининг ижобий ва салбий қаҳрамонларидан баъзиларини билади. Уларга хос айрим хусусиятлар ҳақида сўзлаб бера олади. «Тўмарис» балетининг фақат айрим қаҳрамонларини билади. Уларга етарлича таъриф бера олмайди. 4 Ижобий қаҳрамонлар майин характердаги, эластик ҳаракатлар орқали, ёрқин, соф, дилкаш жарангдорлик Ижобий қаҳрамонларга хос ҳаракатларнинг ва мусиқанинг еқимли бўлиши Майин ва қўпол ҳаракатларни деярли фарқига бормайди. Ижобий ва салбий 63 орқали ифодаланаши ва салбий образлар қўрс, қўпол ҳаракатлар қилиши, кескин бурилишлар ва ғайритабиий дағал имо-ишоралари билан ажралиб туришини билади. лозимлигини билади. Аммо унга хос етарлича таъриф бера олмайди. образларга хос мусиқа қандай бўлишини таърифлаб бера олмайди. 5 Ижобий ва салбий қаҳрамонларнинг турли ҳолатларига тушганларида ҳис қилиши мумкин бўлган ички туйғулар ҳақида сўзлаб бера олади. Уларнинг ички кечинмалари, гавда ҳаракатларида, мимикаларида ифодалаб берилиши ва унинг мусиқа товушларида қай йўсинда тасвирланиши ҳақида сўзлаб бера олади. Ижобий ва салбий образларнинг яхши ва ёмон ҳолатларга тушиш мумкин бўлган вақтларни билади. Уларнинг ички туйғулари ҳақида айрим фикрларни билдира олади. Аммо унинг мусиқа садолари ва балет артистларининг ҳаракатларида ифодаланиши ҳақида етарлича сўзлаб бера олмайди. Асар қаҳрамонларининг ички дардларини ҳис қилиш туйғуси паст ривожланган. Шундай ҳолатларни сўзлаб бера олмайди. Рақс ҳаракатлари мусиқа садоларида қаҳрамонларнинг ички кечинмалари ижодий ифодаланишини билмайди. Балет мавзуси якунланган III-чорак охирида анкета саволларига олинган жавобларни таҳлил қилиб кўрганимизда, тажриба синфида олиб 64 борган ишларимизнинг яхши натижа берганлигининг гувоҳи бўлдик. Анкета саволларига эркин фикр юритиб жавоб ёзишлари учун ҳар иккала синф ўқувчиларига етарлича вақт берилди ва уларнинг ўз фикрини эркин баён қилишларига барча шароитлар яратиб берилди. Ўқувчиларнинг анкета саволларига берган жаоблари қуйидаги жадваллар орқали ифодаланди: Ривожланганли к даражаси Макта б синфи Ўқувч и сони Назорат ёки тажриба Анкета саволларига Берилган жавоблар Жам и № 192 мактаб 5 “А”- синф 30 Тажриб а синфи 1 2 3 4 5 Юқори даража 2 0 1 9 2 0 1 8 1 8 Ўрта даража 7 6 5 7 8 Паст даража 4 4 7 5 5 Ривожланганли к даражаси Макта б синфи Ўқувч и сони Назорат ёки тажриб а Анкета саволларига Берилган жавоблар Жам и № 192 мактаб 5”б”- синф 30 Назорат синфи 1 2 3 4 5 Юқори даража 9 1 0 7 8 7 Ўрта даража 8 9 7 6 5 Паст даража 1 3 1 1 1 6 1 6 8 65 Мазкур жадвалдан фақат юқори кўрсаткичларнинг ўзигина солиштириб кшрганимизда синов – тажриба ишлари олиб борилган синф натижалари анчагина юқори эканлигининг гувоҳи бўламиз. ЮҚОРИ НАТИЖАДАГИ ФАРҚ Тажриба синфи 20 19 20 18 18 Назорат синфи 9 10 7 8 7 Фарқи 11 9 7 8 11 Ўрта ва паст даражадаги фарқ ҳам сезиларли бўлди. Эксперимент синфларда ўсиш 30 -50 фоизни ташкил этди. III боб бўйича хулосалар Мусиқа таълимида педагогик технологияларни қўллаш ўқитиш самарадорлигини ошириш бўйича ўтказилган тажриба –синов ишлари уч босқични ўз ичига олди. Унда олиб борилган барча ишлар тадқиқот илмий фаразларини амалга оширишга қаратилди.Бу ишларни ташкил этишда тахминий фаразларимиз конкретлаштирилди ва дарсга жорий қилинишининг педагогик шарт-шароитлари яратилди.Бунда мусиқа ўқитувчисининг касбий билими, қобилияти, педагогик маҳорати замон талаби даражасида бўлиши таъминланди, педагогик мақсад ва вазифаларга эришишнинг босқичлари аниқ воситалар, педагогик технология, метод ва ташкил этиш шакллари ёрдамида таркиблаштирилди; Тажриба ишлари тадқиқотимиз мақсади ва вазифаларини ҳисобга олганган ҳол ташкил этилди. Тажриба-синов ишларининг мақсади кўрсатилган илмий фаразни текшириб кўриш бўлди. 5-синф мусиқа дарсларида педагогик технологияларни қўллаш ва улар асосида ўқитиш самарадорлигини ошириш бўйича экспериментал тадқиқот ишлари жараёни натижаси кўрсатишича, ўқувчиларнинг саҳнавий мусиқа 66 асрлари борасидаги тасаввур, билимлари, мусиқа идроки малакалари даражаси ўсиши катта бўлди. Бунда болаларнинг нафақат мусиқий билимлари, балки умумий дунёқарашлари, яъни санъат турларининг ўзаро алоқадорлиги ҳақидаги тушунчалари, маънавий –тарихий, эстетик- аҳлоқий фикр доиралари кенгайишига замин яратилди,деб ҳисоблаймиз. Ўқувчиларнинг мусиқа санъати идрокини ривожлантириш, уларда мусиқа маданиятини таркиб топтириш, маънавий дунёқарашини кенгайтириш, мусиқий онг ва тафаккурни ривожлантиришида катта таълимий имкониятлар мавжудлиги яна бир бор исботланди. Мусиқа ўқитувчиси болаларда мусиқий маданиятни, мусиқий дид ва эҳтиёжни, мусиқий идрокни, мусиқий онгни, мусиқий саҳна маданиятини, Ватанга садоқатни, халқига, миллатига фидокор, замонавий фикр юрита оладиган, ўз қадр-қимматини англайдиган, иродаси бақувват, иймони бутун, ҳаётда аниқ мақсадга эга бўлган инсонларни камол топтириб, уларда ана шундай хусусиятларни ҳосил қилиши ва бу жараёнда педагогик технологияларга кенг ўрин берилиши замон талабидаги энг маъсулиятли вазифалардан бўлиб қолади. 67 ХУЛОСА Таълимнинг ҳозирги ривожланиш босқичида ўқитиш методлари, воситаларини ва ташкил этиш шаклларини янгилаш зарурияти янада кучаймокда. Ўқитишнинг замонавий педагогик технологияларини ишлаб чиқиш ва уларни ўқув жараёнига киритиш мактаб ўқитувчисига, хусусан, мусиқа ўқитувчисига катта маъсулият юклайди. Мавзу юзасидан олиб борилган тажриба-синов ва кузатув ишларини хулосалаб, шуни айтиш мумкинки, мусиқа таълимида биз юритган тарзда иш олиб борилса, ўқитиш самарадорлиги анчагина баланд бўлади. Юқорида келтирилган далиллардан келиб чиққан ҳолда диссертация якунида қуйидаги хулосалар чиқариш мумкин: мусиқа санъати инсон камолотида муҳим ўрин эгаллайди ва у болаликдан бошлаб сингдирилиши муҳимдир; ҳозирги кунда ўқувчиларнинг бадиий – эстетик тарбиясида, уларнинг шаклланишида, мусиқа санъати воситасида ўқувчиларда илмий дунёқараш, ғоявий онг, ҳаёт кўринишларига фаол муносабатда бўлиш, уларни миллий истиқлол ғоясига муносабатларини фаоллаштиришда замон талаблари асосида таълим олиб борилиши муҳимдир; мусиқа таълимининг самарадорлиги ошишда мусиқа ўқитувчисининг касбий билими, қобилияти, педагогик маҳорати замон талаби даражасида бўлиши зарурий шартлардандир; ўтилаётган мусиқа дарсларининг педагогик мақсад ва вазифаларига эришиш босқичлари аниқ воситалар, пед.технология, метод ва ташкил этиш шакллари ёрдамида таркиблаштирилиши муҳим аҳамият касб этади; берилган чорак ва дарс мавзулари мусиқий намуна ва мисоллар билан турли мусиқий фаолиятлар асосида ривожлантирувчи таълим технологиялари ёрдамида берилиши, саҳна асарлари қаҳрамонларининг ички кечинма ва туйғуларини ўқувчилар нафақат 68 сўзлаб бера олишлари, балки мусиқа эпизодларидан маълум бўлакларини нота ёки бирон бўғинга куйлаб бера олишлири, ўқувчилар тафаккури ва мусиқа идрокининг тўла қонли бўлишини таъминлайдиган омиллардан бирдир; Педагогик технологиялар: ақлий ҳужум, ролли ўйинлар,бумеранг, тармоқлар, муаммоли ҳолатларни ҳосил қилиш, бадиий-педагогик таҳлил,“мусиқий умумлаштирув методи, “бадиий контекст яратиш методи”, “Мусиқа ҳақида фикр юритиш методи”дан фойдаланиши аниқ педагогик натижалар олишни кафолатлайди; мусиқа фанларини ўқитишда хусусий технология даражасидаги педагогик технологиялар мусиқий таълим принциплари талабларига мос келади ва улар ўқувчиларда мақсадга йўналтирилган ижодий мусиқий тафаккурни жадал ривожлантиришга хизмат килади; Аналитик услублардан фойдаланиш мавзу юзасидан муаммоларни таҳлил ва синов қилиш ўқувчилар мусиқа идроки фаолиятини, уларнинг мусиқий тасаввур, билим ва малакаларини ўстиради; Тажрибаларимизнинг ишончли ва эсда қоларли бўлиши учун материалларни қайта такрорлаб бориш мақсадга муфовиқ; Мусиқа таълимида мусиқий асарларни ўрганиш, идрок этишда ёшлар томонидан мусика асарининг фақат “матни” эмас, балки мусикани яратган ижодкорни кўра олишни, мусиқий асарнинг ички интонацион хусусиятини ҳис эта олишга туртки бўлувчи метод ва технологияларни қўлланиши замон талабидир. Педагогик технологияларни қўллаш ўқув жараёнинни такомиллаштиришга кўмак беради, ўқитилаётганларнинг билим олиш фаолияти хусусиятига ижобий таъсир кўрсатади, дидактик тамойилларни тўлиқ равишда амалга оширишга имкон беради, ўқитувчи (педагог) ролини ўзгартиради, яъни асрлар давомида тўпланган билим ва тажрибаларнинг узатувчиси сифатида эмас, балки чексиз ахборот уммонида йўл кўрсатувчи бўлиб хизмат қилади. 69 Илмий ишимизнинг бошланишида келтирилган таҳминий фикрлар ўзини деярли оқлади ва у тажриба натижасида ўз исботини топди, яъни мусиқа таълимида педагогик технологиялардан фойдаланиш ўқувчиларда мусиқа маданиятини шакллантириш, мусиқий-эстетик қизиқишлари, мусиқа идроки, мусиқий тасаввур, билим ва малакаларини ривожлантириш самарадорлигини ўсишига олиб келди; Педагогик технологияларни қўллаш асосида мусиқа ўқитиш самарадорлигии оширишда, яъни ўқувчиларнинг мусиқий идрокини ривожлантириш, уларда мусиқа маданиятини таркиб топтириш, маънавий дунёқарашини кенгайтириш, мусиқий онг ва тафаккурни ривожлантиришида катта таълимий имкониятлар мавжудлиги яна бир бор исботланди. Мусиқа маданияти ўқитувчиси болаларда мусиқий маданиятни, мусиқий дид ва эҳтиёжни, мусиқий идрокни, мусиқий онгни, мусиқий саҳна маданиятини, Ватанга садоқатни, халқига, миллатига фидокор, замонавий фикр юрита оладиган, ўз қадр-қимматини англайдиган, иродаси бақувват, иймони бутун, ҳаётда аниқ мақсадга эга бўлган инсонларни камол топтириб, уларда ана шундай хусусиятларни ҳосил қилиши ва бу жараёнда педагогик технологияларга кенг ўрин берилиши замон талабидаги энг маъсулиятли вазифалардан бўлиб қолади. |
