Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

45 
2.4. 2,75G авлод мобил алоқа тизимлари 
GSM тизимларининг маълумотларни пакетлаб узатишда тезликни 
ошириш йўналишидаги кейинги ривожланиши EDGE технологиясининг 
яратилишига олиб келди. Ушбу технология илк бор 2003 йилда АҚШда ишга 
туширилди. Технология айнан Шимолий Америка GSM-операторлари 
томонидан қўллаб-қувватланди, чунки у ерда кучли рақобатчи - CDMA-2000 
стандарти пайдо бўлган эди. Ўша йиллари кўплаб GSM-операторлар (асосан 
Европа операторлари) навбатдаги йўналиш сифатида UMTS технологиясини 
ривожлантиришни кўзда тутган эдилар, шунинг учун дастлаб ЕDGE нинг 
жорий этилишини ўтказиб юборишни ѐки фақат UMTS тармоқлари қамрай 
олмаган ҳудудлардагина ишлатишни маъқул кўришди. Бироқ UMTS 
технологиясини жорий этишнинг иқтисодий жиҳатдан мураккаблиги ҳамда 
ишлар ҳажмининг катталиги (амалда тасдиқланганидек) баъзи ғарбий 
европалик операторларни ЕDGEга нисбатан ўз қарашларини қайта кўриб 
чиқишга мажбур қилди ва ЕDGE ѐрдамида босқичма-босқич ривожланиш 
мақсадга мувофиқлиги тан олинди. 
ЕDGE (ингл. Enhanced Data rates for GSM Evolution) - 2G ва 2,5G 
тармоқларига устқурилма, яъни такомиллаштирилган вариант сифатида 
ишлаб чиқилган мобил алоқа рақамли технологиясидир. Ушбу технология 
GSM ва TDMA стандартлари асосида ишлайди ва уни жорий қилиш учун 
маълум бир модификациялар ва такомиллаштиришлар талаб қилинади. 
EDGE технологиясида GSM/GPRSларда ишлатилган GMSK (ингл. Gaussion 
Minimum-Shift Keying) бинар манипуляция усули кўп позицияли 8PSK (ингл. 
8 Phase Shift Keying) усули билан алмаштирилиши ҳисобига GPRS 
технологиясига нисбатан маълумот узатиш тезлиги 3 мартага ошади
(элтувчи фазасининг ҳар бир ўзгаришида GPRS даги 1бит ўрнига, 3 битли 
кетма-кетлик узатилади). Бу эса GSM/EDGE тармоғида тақдим этиладиган 
умумий тезликни сезиларли даражада ошириш имконини берди. Хусусан, 
ЕDGE технологияси 473,6kbit/sek гача тезликда (ҳар бири 59,2kbit/sek дан 8та 
тайм-слот жалб этилганда) маълумот узатиш тезлигини таъминлайди. Бу эса 
ҲТИ томонидан 3G тармоқларига қўйилган талабларга мос келди. Шу боис 
EDGE технологияси ҲТИ томонидан IMT-2000 Дастурининг бир қисми 
сифатида қабул қилинди ва у асосида қурилган тармоқлар ҳам 2G, ҳам 3G 
авлодига кириши мумкин (ташкил қилинган тармоқнинг ўтказиш 
қобилиятидан келиб чиқиб) деб тан олинди. 
ЕDGE технологиясининг ўзига хос хусусиятларидан яна бири 
ҳалақитбардошли кодлашда ―кўпаювчан ортиқчалик‖ (ингл. Ineremental 
Redundansy) усулини ишлатишдир. Бу усулда бузилган, яъни хатолик мавжуд 
пакетларни такрорий жўнатиш ўрнига қўшимча ортиқча маълумот (қўшимча 
―бит‖) юборилади. Ушбу қўшимча маълумот қабул қилгичда йиғилиб туради 
ва бузилган пакетларни тўғри декодлаш имкониятини оширади. Шунингдек, 
GPRSдаги каби ЕDGE технологиясида маълумот узатиш тезлиги ва сифатига 
таъсир қилувчи, радиоканал ҳолатига мослаштирилган модуляция ва кодлаш 
схемасини адаптив созловчи MCS (ингл. Modulation and Coding Scheme) 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
46 
алгоритмидан фойдаланилган. 
EDGE асосида қуйидаги технологиялар ишлаши мумкин:
• 
ECSD (ингл. Enhanced Circuit Switch Data) - CSD канали бўйича 
Интернетга тезкор уланиш;
• 
EHSCSD (ингл. Enhanced High Speed Circuit Data) - HSCSD 
канали бўйича уланиш; 
• 
EGPRS (ингл. Enhanced General Packet Radio Service) - GPRS 
канали бўйича уланиш.
Шунга ўхшаш, оралиқ технологияларни ишлаб чиқиш иккинчи 
авлоднинг бошқа стандартлари учун ҳам пайдо бўлди. Хусусан, cdmaOne (IS-
95) тармоқларида маълумот узатиш тезлигини ошириш учун модуляциянинг 
такомиллаштирилган усулларидан фойдаланиш таклиф этилди ва бунинг 
ҳисобига трафикнинг асосий 64та каналига ортогонал бўлган 64та қўшимча 
канал ҳосил қилинди.
Шимолий 
Америкадаги 
кўпчилик 
GSM-операторлар 
бошқа 
регионлардаги операторлар каби 3G авлод оиласига яқин бўлган EDGE 
технологиясидан фойдаландилар. Американинг AT&T Wireless компанияси 
ушбу технология хизматларини ўз абонентларига 2003 йилда, T-Mobile USA 
2005 йил октябр ойида, Канаданинг Rogers Wireless компанияси эса 2003 йил 
охирларида тақдим этди. EDGE технологиясининг қулайлик жиҳатлари 
унинг GSM стандарти ишлайдиган частоталарда ишлай олиши, мобил 
терминаллар ишлаб чиқарувчилар учун уни тадбиқ қилиш осонлиги, 
фойдаланишнинг қулайлиги, GSM технологиясида ишловчилар учун бу 
стандартга ўтишнинг осонлиги ва ҳоказолардир.