Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

25 
кўзлаган мақсадда кўриши ва тадбиқ қилиши ҳамда янги билимларни қўлга 
киритиши лозим. 
1.2. АКТни ривожланишининг асосий тенденциялари 
Жаҳон телекоммуникация соҳаси ривожланишининг замонавий 
тенденцияларини глобаллашувга ҳаракат, ягона ахборот маконини яратиш, 
телекоммуникация 
ва 
ахборот 
алмашув 
стандартларининг 
ягона 
унификацияланган 
тизимини 
яратиш, 
ахборот 
иқтисодиѐтининг 
ривожланиши, жамият ҳаѐтининг муҳим фаолият соҳаларига янги 
технологияларни киритиш деб таснифлаш мумкин. 
Замонавий тенденциялар. 
Халқаро 
муносабатларнинг 
глобаллашуви, 
глобал 
ахборот 
инфраструктураcи ва инсониятни умумий ахборот меросини шакллантириш, 
янги истиқболли технологияларни яратиш асосида жаҳон ҳамжамиятининг 
сиѐсий, иқтисодий ва маданий интеграциясига йўналтирилган халқаро 
ахборот сиѐсати, инсон ҳуқуқи ва ижтимоий институтларни таъминлашнинг 
самарали тизимини яратиш, ахборотга эркин кира олиш ва алмашув-
информацион ҳамжамиятни, цивилизация ривожининг янги босқичини 
тавсифловчи белгиларидир. Ахборот жамиятига ўтиш зарурияти жаҳон 
иқтисодиѐтида янги технологик тартиб шаклланиши ва устуворлиги, ахборот 
ресурсларини ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг ҳақиқий ресурсларига 
ўтиши, жамиятни ахборот маҳсулотлар ва хизматларига бўлган талабини 
қондириш, ижтимоий ишлаб чиқиш тизимида ахборот-коммуникацион 
инфраструктура аҳамиятини ошиши, халқаро ахборот алмашувлар асосида 
маориф, илмий-техник ва маданий соҳаларнинг такомиллашуви, «глобал 
ахборот афзалликларини» тенг ҳуқуқ асосида ишлатиш билан шартланади. 
Телекоммуникациялар глобаллашувини XX асрнинг охирги чорагида 
пайдо бўлган ва уни глобал даражада ахборот ва коммуникация халқаро 
оқимларининг тартибга солиниши билан боғлашади. Компьютер ва 
коммуникацион технологияларнинг ютуқлари, ахборот ва интеллектуал 
маҳсулотлар билан алмашувнинг глобал имкониятлари бир пайтда глобал ва 
минтақавий талабни шакллантиришга, товар ва хизматлар ишлаб чиқишни 
мувофиқлаштиришга, янги бозорлар очилишини жадаллаштиришга, 
ҳамкорликнинг турли соҳаларида анъанавийдан интеллектуалгача янги 
ишлаб чиқариш қувватларини ташкил қилишга имконият беради. 
Замонавий иқтисодий тизим асрлар мобайнида шаклланган жаҳон 
ривожланишининг анъанавий тамойилларига асосланади. Вужудга келаѐтган 
янги ахборот жамияти жаҳон хўжалигининг устувор йўналишларини 
ўзгартиради, ишлаб чиқариш, маҳсулот билан алмашиш, ахборот билан 
алмашишнинг турли секторларининг ўзаро боғлиқлик янги тамойилларини 
аниқлаб берди. 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
26 
Янги технологияларнинг илмий таҳлили ва қўллаш амалиѐти янги 
информацион жамиятни ва натижада, ташкил қилинаѐтган янги ахборот 
иқтисодининг тўрт компонентини фарқлашга имкон беради: 

ахборот ва коммуникацион технологиялар, Интернет; 

ахборот интеллектуал мулк; 

электрон ахборот марказлари, маълумотлар базалари ва 
банклари, видео махсулот, кўп тилли таржима дастурий 
маҳсулотлар, тасвирнинг янги воситалари; 

умумий 
ахборот 
мероси(ишлаб 
чиқаришнинг бошқарув 
тизимлари, биотехнология, фармацевтика маҳсулоти ва ҳ.к.) 
Бу компонентлар иқтисодиѐтнинг барча секторларида намоѐн бўлади 
ва уларнинг таъсири ахборот ва коммуникацион жараѐнлари эволюцияси 
ошгани сари кўпаяди. Глобаллашув жараѐнининг АКТлар соҳаси 
фаолиятидаги ўзгаришларга ўзаро боғлиқлиги 1.1-расмда акс эттирилган.
1.1- расм. АКТлар соҳаси ривожи ва глобаллашув жараѐни ўртасидаги 
муносабат. 
Жамият, 
давлат, 
инсонлар 
ўртасида 
Ташкилот ва 
компания 
ичида 
Ташкилот,
компания, 
тармоқ 
ўртасида 
Ижтимоий –сиѐсий 
ахборот 
алмашувига эҳтиѐж 
Технологик ва 
иқтисодий ахборот 
алмашувига эҳтиѐж 
 
Янги ахборот
жамияти 
Жаҳон 
бозори 
глобалла
шуви
Жамият
Давлатлар
Инсонлар
Ахборот коммуникация технологиялари 
соҳаси 
Ускуна ва 
технологиялар (шу 
жумладан, дастурий 
таъминот) ишлаб 
чиқарувчилари 
АКТ хизматлар ишлаб 
чиқувчилари
(телекоммуникацион 
операторлар, 
провайдерлар ва хк.) 
Тартибга 
солиш,стандартлаш,сертиф
икатлаш органлари,илмий-
тадқиқот ташкилот ва 
компаниялари 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
27 
Жамиятимиз 
ҳаѐтида, 
қолаверса, 
иқтисодиѐтимизда 
ахборот-
коммуникация технологияларининг ўрни муҳимлигидан келиб чиқиб, 2013–
2020 
йилларда 
Ўзбекистон 
Республикасининг 
Миллий 
ахборот-
коммуникация тизимини ривожлантириш комплекс дастури қабул қилинди. 
Ушбу чора-тадбирларнинг амалиѐтга изчил жорий этилиши туфайли 
жамиятни ахборот-коммуникация маҳсулотлари ва хизматлари билан тўла 
таъминлаш, соҳани мамлакат иқтисодий тараққиѐтини белгиловчи бош 
мезонлардан бирига айлантириш йўлида салмоқли ишлар амалга 
оширилмоқда. Охирги йилларда умумжаҳон тенденциясига мувофиқ 
Ўзбекистон Республикасининг замонавий ахборот жамиятига кириш жараѐни 
кузатилмоқда. 
Ахборот коммуникациялар сохасининг ривожланишида глобал 
тенденцияларни кўриб чиқамиз. 
Ҳар бир давлатда телекоммуникацион соҳа бошқаруви ўз 
ҳусусиятларига эга, аммо рақамли технологияларни пайдо бўлиши ва 
Интернет тармоғига кириш бўйича хизматларнинг оммавий қўлланилиши 
бугунги кунда алоқанинг ҳар қандай оператори нафақат маҳаллий 
(минтақавий ѐки умуммиллий), балки телекоммуникацион хизматларнинг 
жаҳон бозорида ишлашига олиб келди.