Мавзу: Хозирги замон психологияси ривожланишининг муҳим тенденциялари. Мундарижа

Мавзу: Хозирги замон психологияси ривожланишининг муҳим тенденциялари.

МУНДАРИЖА


КИРИШ................................................................................................................ 3
I БОБ. ЗАМОНАВИЙ ПСИХОЛОГИЯНИНГ ҲОЗИРГИ КЎРИНИШИ ВА АСОСИЙ РИВОЖЛАНИШ МАСАЛАЛАРИ.
1.1. Психологик билимларнинг XX асрда шаклланишиниг ўзига хослиги: ўтмиш ва келажак..................................................................................................7
1.2. Психодиагностик усулларни қўллаш – замонавий психологиянинг муҳим истиқбол омили сифатида................................................................................... 13
II БОБ. ҲОЗИРГИ ЗАМОН АМАЛИЙ ПСИХОЛОГИЯСИНИНГ РИВОЖЛАНИШИДАГИ АСОСИЙ ТЕНДЕНЦИЯЛАР ВА ЙЎНАЛИШЛАР.
2.1. Амалий психологияда қўлланиладиган психологик мактаблар.............20
2.2. Гештальт, когнитив ва бихевиориал терапиянинг замонавий қўлланиладиган соҳалари....................................................................................33
ХУЛОСА...............................................................................................................40
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ....................................... 43


КИРИШ
Мавзунинг долзарблиги. Психологик фан ва амалиёт - бу ҳеч қачон бир-бирига қарама-қарши бўлмаган, бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлган нарсалардир. Бундан ташқари, назария ҳар доим у ёки бу тарзда амалий чиқиш йўлига йўналтирилган. Амалий психология психологик илм-фан билан анъанавий маънода озми-кўпми, баъзан эса боғлиқ бўлмаган психологик амалиётнинг анча ўзига хос томонидир. Психологлар фаолиятида ушбу жиҳат устун бўлиб қолса, эксклюзив бўлмаса, назарияга бўлган эҳтиёж камаяди. Психология узоқ тарихга эга, аммо мустақил илмий фан сифатида у жуда ёшдир. Унинг ёши атиги юз ёшда. Ушбу жуда қисқа тарихий даврда, мустақил фанга келсак, у ўзини илмий билимларнинг автоном тармоғи сифатида намоён қилди ва фақат ўзига хос назария, методология, тадқиқот усуллари билан ажралиб туради. Инсоният тараққиётининг ҳар бир босқичида инсоннинг дунёдаги ўрни, унинг дунё билан ва ўзи билан муносабати қайта кўриб чиқилади, инсон табиати нуқтаи назаридан янги истиқболлар очилади. Инсон ҳаёти ўз моҳиятига кўра қарама-қаршиликлардан иборат. Ҳар бир инсон у ёки бу тарзда ўзини ўзи белгилайди, ўзини ўзи учун аниқлайди, ҳаёт учун ўлчанади, ўзини биологик ва ижтимоий, жисмоний ва ақлий, индивидуал ва универсал, ички ва ташқи, субъектив ва объектив, мавжудликнинг моддий ва маънавий ўлчовларини яратади.
XXI аср Ахборот ва ахборот технологиялари асри. Кўплаб янги кашфиётлар, янги фаолиятларнинг пайдо бўлиши бу асрнинг ўзига хос хусусиятидир. Шундай қилиб, бир вақтлар психология мутлақо янги билим шаклида пайдо бўлган бўлса, унга психоанализ кириб келиши билан “янги психология”, инсонни тушунишда янги даврга айланди. Кўп вақт ўтмади ва психоанализ “яхши бобо” га айланди ва унинг ғоялари таъсири остида яна “янги психология” пайдо бўлди. Кўп соҳаларда инсон фаолиятини оптималлаштириш, янгилаш ва сифат жиҳатидан такомиллаштириш зарур. Ва, албатта, психология ҳам бундан мустасно эмас, чунки жамият ва соҳаларнинг жадал ривожланиши психологияга бўлган талабларни ҳам шакллантиради. Бугун амалий психология фани олдида бутунлай бошҳа масъулиятли вазифа - ўсаётган баркамол авлодии ўзинннг мустакиллик мафкураси орқали шакллантириш, тарбиялашдек буюк устувор вазифа турибди. «Инсон психологиясидаги умидсизлик, ўз эрки ва ижтимоий адолат учун курашиш руҳининг заифлашуви назария билан турмуш номутаносиблигининг масъулидир. Одамларда эътиқод, дунёқараш, энг юксак максад, муомала, мулоқот, миллнй ва мустақил хулқ-атворни дадил шакллантириш кўпроқ психологик омилларга боғлиқдир»¹.
Шахснинг етук руҳий амалий тафаккур эркинлиги, жамият тараққиёти салоҳиятини кўрсатувчи бош воситадир. Чунки унда ижтимоий онг, руҳият ўз ифодасини топган. Хўш, бу эқтиёжни замон талаблари даражасида шакллантириш учун нима қилимоғимиз керак? XX асрнинг 90 йиллари бошларида "темир парда" деб номланган қулаш билан бир қаторда Ғарб ва Шарқ таълимотининг турли хил психологик амалиётларини ўз ичига олган турли хил маълумотларнинг тезкор оқимига олиб келди. Шунингдек, сўнгги ўн йил ичида Бутунжаҳон Интернет тармоғининг кенг тарқалиши ва қўлланилиши биз учун етарли миқдордаги янги Ғарбий ва Шарқий психологик назариялар, йўналишлар, услублар, таълимотларни ўрганиш имкониятини яратди, шунингдек кўп сонли психологик амалиётлар билан яқиндан танишиш имкони ҳам бунга мисол бўла олади.
Албатта, янги тенденцияларни ривожланишига ахборот алмашинуви ресурсининг юқорида айтиб ўтилган кучли таъсиридан ташқари, эҳтиёж ва кўплаб соҳаларда инсон фаолиятини янгилаш ва сифат жиҳатидан яхшилаш, оптималлаштириш зарурати муҳим роль ўйнайди. Ушбу эҳтиёжлар замонавий психологияда индивидуал тармоқларнинг ривожланишини нафақат назарий, балки амалий жиҳатдан ҳам белгилаб беради. Энди нима? Психологиянинг аллақачон эришилган ютуқлари билан муросага келиш мумкинми? Бизга нима бўлаётганини улар бизга тушунтирадими? Ёки биз яна инсонга янгича қараш арафасида турибмизми? Ёки ҳар биримиз ўзига хос «янги психология» ёқасида турибмизми? «Янги психология ва замонавий психология ривожланишининг янги тенденциялари ва йўналишлари» каби атамада нимани тушунамиз? Ушбу саволларга жавоблар қуйида биз томонимиздан кўриб чиқилади.