Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

Реал маҳсулот ҳажми ва бюджет тақчиллиги. 
Y ва D
в
орасидаги боғлиқлик қуйидаги формула билан (бюджет 
функцияси) ифодаланиши мумкин: 
D
в
=G-T=G-t*Y 
Бу ерда t – солиқ ставкаси, 
Бу ердан: реал маҳсулот қанча кўп бўлса бюджет тақчиллиги шунча кам 
бўлади: Y

D
в

. 
Реал маҳсулотнинг бюджет тақчиллигига таъсири биринчи навбатда 
реал бюджет харажатлари билан боғлиқ бўлади. Бундан ташқари реал 
маҳсулотнинг бюджет тақчиллигига таъсири солиқлар ўзгариши билан ҳам 
боғлиқдир. Ушбу боғлиқликларни қуйидагича ифодалаш мумкин. Агар (G-
T)=D
в
-tY тенглик тўғри бўлса, у ҳолда: 
D
в
% ўзгариши = G% ўзгариши - % (Y ўзгариши x t ўзгариши), яъни 
тақчилликнинг ўзгариши давлат харажатларини ўзгаришидан солиқдан 
тушадиган тушумни ўзгаришини айиришдан ҳосил бўлади. 
Меҳнат ресурсларининг бандлиги камайганда (ишсизлик кўпайганда) 
солиққа тортиш базаси ва бюджетга тушумлар камаяди. Бюджет тақчиллиги 
ва бандлик орасидаги боғлиқлик «яширин» бюджет профицити тушунчаси 
орқали тушунтирилиши мумкин. Ушбу тушунчанинг қуйидаги талаблар 
(тамойиллар) орқали тушунтириш мумкин бўлади: 
а) нотўлиқ бандлик шароитида бюджет баланслаштирилса, нисбатан 
ортиқча солиққа тортиш пайдо бўлади, унинг ортиқчалиги давлат 
харажатлари даражасига нисбатан кўринади; 
б) солиқ ставкалари фақат тўлиқ бандлик шароитидагина бюджетни 
баланслаштирадиган даражада белгиланиши лозим бўлади. 

---

62 
Лаффер эгри чизиғи маълум бўлганидан кейин солиқ ставкаларини 
фақат маълум чегараларгача ўсиши бюджет тушумларини кўпайтириш 
манбаси бўлиши мумкинлиги тўғрисидаги қараш классик қараш бўлиб қолди. 
Ушбу чегарадан кейин солиқ ставкаларининг оширилиши бюджет 
тушумларини камайишига олиб келади.